7″ April “2022” Muqdisho
DOCUMENT” Allafrica.com
Dilkii xildhibaanad Aamina Maxamed Cabdi waxa uu gudbinayaa farii ka hadlaysa caqabadaha qalafsan iyo khataraha ka hor imanaya halganka ay haweenku ugu jiraan ka qaybgalka siyaasadda, oo aan ku ekeeyn Soomaaliya oo keliya, balse guud ahaan gobolka Geeska Afrika oo dhan.
Dumarkii Aamina oo kale ahaa waxay doonayeen inay mansab siyaasadeed ku matalaan oo ay u adeegaan, si ka duwan kuwii doonayey inay meesha ka saaraan, kaalintooda
Dumar badan oo gobolka Geeska Africa ku nool ayaa siyaasadda ku soo galaya si nabad ah oo dimuquraadi ah, sida Aamina oo kale, haddana waxaa nagu soo wajahan hanjabaad, gacan-ka-hadal, colaad iyo nacayb.
“Aamina waxa ay ahayd xildhibaanad, haweenay weyn iyo saliibiyiin xuquuqul insaanka ah oo u istaagtay halganka loogu jiro sidii loo heli lahaa bulsho cadaalad ku dhisan dhamaan kooxaha” (Marwo Nafisa Yuusuf, Agaasimaha Fulinta ee Shabakada Nagaad).
Waxay caan ku ahayd inay ka hortimaado cid kasta oo dhiirigelisa takoorka ama xadgudubka haweenka iyo gabdhaha (VAWG), xitaa odayaasha qabiilka iyo dagaalyahannada diinta. Markay la tacaalayso hadallada takoorka ah waxay ka faa’iidaysanaysaa aqoonteeda muhiimka ah ee Quraanka iyo Axaadiista si ay ugu taageerto doodaheeda ku aaddan caddaaladda iyo sinnaanta jinsiga.
Aamina Maxamed ayaa loo hanjabay, waxaana loo sheegay inay joojiso hawsha u doodista, gaar ahaan waxay ku adkaysanaysaa in doorashada oo muddo dheer hakad ku jirtay ay hore u socoto,iyadoo loo badinayo in in at eersatay sarkaalad ka tirsaneeys hayadda NISA oo la dilay
FIDA waxaan u taagan yihiin haweenka sida Aamina Cabdi loo riixay in booskaas oo kale aanu raggu ka talin
Aamina waxay ku dhiirratay inay ka hor-timaado is-khilaafyada ka jira halka haweenka loo arko inay ka yar yihiin Ragga waxqabadkooda bulsho ahaan iyo siyaasad ahaan (Lillian Byarugaba Adriko, madaxa FIDA-Uganda).ayaa sidaas yiri
“Gobolkan waxa uu la daalaa dhacayaa dagaal, xasilooni darro iyo dagaal diimeed, si kastaba ha ahaatee, gobolkani waxa uu la daalaa dhacayaa la’aanta hoggaan dumar oo macno leh, haddii aanay haweenku muwaadiniin ahaan awood u siin in ay si macno leh uga qayb-galaan geeddi-socod siyaasadeed, gobolka waxa uu noqon doonaa mid ku habsada. iskahorimaadyada hubaysan iyo wareegyada rabshadaha” (Hala Al Karib, Agaasimaha Gobolka ee Shabakadda SIHA).
Marka laga soo tago hanjabaadaha jireed, dilka dabeecadda iyo ololaha sumcad-xumada, jees-jeeska, hoos-u-dhaca, cagajuglaynta, iyo noocyada kale ee dhibaataynta loogu talagalay in lagu baabi’iyo sumcadda iyo waxyeellada nafsiga ah ayaa loo shaqeeyaa siyaasiyiinta haweenka ah iyo murashaxiinta ku dhiirada inay cod ku yeeshaan geeddi-socodka go’aannada siyaasadeed ee gobolkaan.
Waxaas oo dhan oo ay soo wajahday, Aamina waxa ay ku hadhaysay wax is-hortaag la’aan ah. Diidmada geesinimada leh ee ay u diiday in lagu cabsi galiyo xafiiska ayaa laga yaabaa inay tahay sababta loo beegsaday. Aamina ma ahan haw壯陽藥 eeneydii ugu horreysay oo dumar ah oo ka tirsan baarlamaanka Soomaaliya oo lagu dilo inay ku dhiiratay inay ka hortimaado xaaladda jinsiga;
Saado Cali Warsame ayaa meel fagaare ah lagu toogtay bishii Luulyo 2014. Haween kale oo firfircoon ayaa lagu dilay Soomaaliya, sida Almaas Elman, oo ka mid ahayd bulshada rayidka ah iyo u dhaqdhaqaaqa xuquuqda haweenka oo Muqdisho lagu toogtay November 2019 iyadoo u dooda nabadda,Iyadoo dilkii ikraan tahliil oo lagu tuhmayo hayadda NISSA uu in mudo ahba ayaa ubucda khilaaf u dhaxeeyay madaxweynihii hore maxamed cabdulahi farmaajo & Raysilwasaaraha xilgaarsiinta maxmed xuseen rooble markii farmaajo uu ka horyimid cadaalad u raadinta kiiska ikraan
Ra’iisal Wasaaraha Somaliya, muxuu ka yiri dilka Aamina ku macneeyay
Ra’iisal Wasaaraha Somaliya, ayaa dilka Aamina ku macneeyay in uu ka dhashay carqaladaynta guud ee doorashada. Si kastaba ha ahaatee, waxaan diidanahay isku daygan lagu doonayo in lagu mugdigaliyo xiriirka ka dhexeeya geerida Aamina iyo aqoonsigeeda in ay tahay haweeney Muslimad ah oo siyaasadda ku jirta oo ku caan baxday mawqif aan leexleexad lahayn oo ay kaga soo horjeedo foolxumada iyo sinnaan la’aanta gabdhaha iyo wiilasha Soomaaliya.
“Falkan xadgudubka ah ee lagu bartilmaameedsaday Aamina ma aha oo kaliya sababtoo ah waxay haysataa fikrado liddi ku ah fikirka argagixisada, laakiin sidoo kale waxay ahayd haweeney aqoon badan u leh caqiidadeeda oo ku adkeyd in ay dalkeeda ugu adeegto si cadaalad iyo cadaalad ah. iimaanka iyo adeegga guud ee danta weyn waxay khatar joogto ah ku yihiin kooxaha xagjirka ah ee adduunka oo dhan” sidaas waxaa yiri (Zharin Zhafrael Mohamed iyo Huda Jawad Co-Agaasimaha Musawah).
“Aad baan uga xumahay dilka naxariis darada ah ee loo geystay Aamina Maxamed Cabdi, waxaanan ku biiray bahwadaagtayada Dalada Ma Sugi Karno, si aan u waydiisano cadaalada Aamina oo la dagaalantay tacadiyada jinsiga, door weyna ka qaadatay horumarinta sinnaanta jinsiga”. (Lensa Biyena, Agaasimaha Fulinta ee Ururka Qareennada Haweenka Itoobiya)
Waxaan dhamaanteen u kuurgalnay heerka xadgudubyada xuquuqul insaanka ee dumarka mudaaharaadaya ay kula kulmayaan Suudaan halkaas oo ay ugu adkaysanayaan tacaddiyada jidheed iyo kuwa galmoodka ah ee ay sheeganayaan hay’addooda siyaasadeed oo ay kor u qaadayaan codkooda.
Haweenka gobolka oo dhan ee doonaya mansabyo siyaasadeed ayaa lagula kacaa olole sumcad dil ah iyo isku dayo nidaamsan oo lagu wiiqayo kalsoonidooda. Haweenka siyaasiyiinta ah ee gobolka ayaa sidoo kale sheegaya in mararka qaar loo diido taageerada dhaqaale iyo hoy ay helaan ragga dhiggooda ah si ay ugu fududaato ka qeybgalka shirarka iyo dhacdooyinka siyaasadeed.
Anagoo ah hawl-wadeenada haweenka oo kor u qaadaya ka-qaybgalka macnaha leh ee haweenku ku leeyihiin maamulka siyaasadda ee ummaddeena iyo deegaankeena, waxaanu ku nuuxnuuxsanaynaa in hogaaminta dheddigga iyo ka-qaybgalka macnaha leh ee haweenka iyo ajandayaashooda gobolka uu ku yimid qiimo qaali ah.
Waxaan filaynaa in bulshada qaranka, gobolka iyo kuwa caalamiga ah in ay ku adkaystaan la xisaabtanka VAWG iyo in la taageero hoggaanka haweenka ee dhinacyada siyaasadda ka baxsan ka mid noqoshada tokenistic sida aan raadinno nabadda, xasilloonida iyo maamulka dimuqraadiga ah ee gobolka.
Heerarkii doorka haweenka africa:
Waxa aanu ku xidhanahay dalabaadkeena khibradeena iyo aqoontayada hadii aanu nahay hawl-wadeenada dumarka Afrikaanka ah iyo ilaalinta lagu dajiyay qaab-dhismeedka caalamiga ah sida Axdiga Ciribtirka Dhammaan noocyada Takoorka (CEDAW), Hab-maamuuska Axdiga Afrika ee Xuquuqda Aadanaha iyo Xuquuqda Haweenka Afrika (Maputo Protocol), Platform ee Waxqabadka ee Beijing iyo Yoolalka Horumarka Waara.
TALOOYIN
Ku socota dowladda Soomaaliya
– In la bilaabo baaritaan dhab ah oo lagu sameeyo dilka Xildhibaanad Aamina.
- Qaado tillaabooyin degdeg ah oo lagu soo afjarayo xasaanadda iyo xadgudubyada nidaamsan ee ka dhanka ah haweenka iyo gabdhaha Soomaaliya.
-Ansaxinta qoondada ugu yar ee 33% ee haweenka ee dhammaan laamaha dawladda si loo suurtageliyo korodhka ka qaybgalka siyaasadda haweenka ee heerarka kala duwan.
-In la ansixiyo sharciga dembiyada Galmada si loo kordhiyo ilaalinta haweenka, iyadoo la siinayo dareen badbaado inta ay ka qayb qaadanayaan siyaasadda iyo saaxadda bulshada.