23- July-2023- AP
Raiisel wasaaraha Talyaaniga Giorgia Meloni ayaa Axadii ku baaqday xiriir cusub oo siman oo dhex mara Yurub iyo wadamada ay ka soo jeedaan muhaajiriinta safarada halista ah ugu jira yurub
Shir madaxeed ilaa 20 dowladood, saraakiisha Midowga Yurub iyo ururada caalamiga ah ee Roma ayaa looga golleeyahay in lagu xakameeyo qulqulka socdaalka sharci darrada ah.
Shirka oo socon doona hal maalin ayaa ah hindise Meloni kaas oo ujeedkiisu yahay in Talyaaniga laga dhigo hormuudka xallinta arrimaha saameeya wadamada Mediterranean-ka.
Waxa ugu weyn ee iyaga ka mid ah waa socdaalka, iyadoo Talyaanigu uu maalin walba ku hayo boqolaal muhaajiriin cusub ah oo ku sugan xadka koonfureed ee Yurub, laakiin sidoo kale tamar sida Yurub ay u eegto Afrika iyo Bariga Dhexe si ay si joogto ah u beddesho sahayda Ruushka.
Ururada u dooda xuquuqul insaanka ayaa u arka shirkan oo ay ku jiraan wadamada waqooyiga iyo saxaraha ka hooseeya iyo waliba bariga dhexe in uu yahay mid abuuraya khariidad mustaqbalka ah, waxa ayna ka werwersan yihiin in uu noqon doono siyaasad ka dhan ah dadka soogalootiga ah oo wajib ku ah Afrika si dadka Afrikaanka ah looga ilaaliyo Yurub.
Meloni ayaa kulanka furitaanka u sheegay in isla waynida reer galbeedku ay u badantahay in ay hor istaagtay xal u helida arinta soogalootiga. Waxay soo jeedisay afar arrimood oo muhiim u ah iskaashiga mustaqbalka: la dagaallanka ururada dambiilayaasha ah ee tahriibiya tahriibayaasha, maaraynta qulqulka muhaajiriinta oo wanaagsan, taageeridda qaxootiga iyo caawinta waddamada ay asal ahaan ka soo jeedaan.
“Reer Galbeedku inta badan waxay siiyeen ra’yi ah in ay aad u xiiseeyaan bixinta casharrada halkii ay gacan amaahin lahaayeen,” ayuu yidhi Meloni. “Waxay u badan tahay inay tahay kala duwanaanshahan ka dhigay mid adag in horumar laga sameeyo xalalka.”
Waxay sheegtay in haddii si wanaagsan loo maareeyo qulqulka qulqulka ay jiri lahayd boos badan oo socdaalka sharciga ah.
“Xilligaas oo fiiro gaar ah la siinayo xuquuqda tahriibka, ma bixinayno dareen ku filan xaqa aan lagu qasbin inay haajiraan, in aan lagu qasbin inay ka cararaan guryahooda, aan lagu qasbin inay ka tagaan dhulkooda oo ay ka tagaan xubnaha qoyska iyagoo raadinaya nolol cusub.”
Shirkaan ayaa waxa uu ka soo horjeedaa Tahriibayaasha laga soo celiyay dalka Tunisia, si ay u galaan dalka Libya, halkaasi oo ay ku xaniban yihiin saxaraha.
Pope Francis, ayaa ducadii soo jireenka ahayd ee Axaddii, ugu baaqay hoggaamiyeyaasha Yurub iyo Afrika inay xal u helaan kumannaanka qof ee lagu xannibay xuduudaha Waqooyiga Afrika.
Kumanaan ka mid ah ayaa la kulma silic aan la soo koobi karin toddobaadyo, waxaana lagu xayiray oo lagu dayacay saxaraha,” ayuu yiri baadarigu. Baadarigu yaanu mar dambe noqon masraxa dhimashada iyo bini’aadantinimada, “ayuu yidhi baadari, isaga oo ku baaqaya dareen ” walaaltinimo, midnimo iyo soo dhawayn.”
Shir madaxeedka Rome ayaa imanaya todobaad ka dib markii mid ka mid ah ka qaybgalayaasha muhiimka ah, Madaxweynaha Tunisia Kais Saied, uu saxiixay heshiis is-afgarad ah oo ku saabsan “iskaashi istaraatiijiyadeed oo dhamaystiran” oo ay ku jiraan Meloni iyo Madaxa Midowga Yurub Ursula von der Leyen.
Faahfaahinta maaliyadeed lama sii dayn, laakiin Midowga Yurub wuxuu qabtay ballan-qaadkii ku dhawaad 1 bilyan oo Yuuro ($ 1.1 bilyan) si looga caawiyo dib u bilaabista dhaqaalaha Tunisia, iyo 100 milyan oo Yuuro ($ 111 milyan) oo loogu talagalay xakameynta xuduudaha iyo sidoo kale hawlgallada goobidda iyo samatabbixinta ee badda iyo dib u celinta muhaajiriinta aan haysan ogolaanshaha joogitaanka.
Muhaajiriinta ayaa kumanaan kun siiya tahriibiyeyaasha si ay ugu safraan safarka halista ah ee saxaraha Afrika. Qaar badan ayaa soo sheega in jirdil iyo tacadiyo kale loogu geystay jidka. Sannad kasta boqolaal ayaa ku qaraqma badda iyagoo isku dayaya inay gaaraan Talyaaniga iyagoo raacaya doomo jilicsan.
In ka badan 1,900 oo tahriibayaal ah ayaa ku dhintay ama la la’yahay waxaana loo malaynayaa in lagu la’yahay badda Mediterranean-ka sanadkan, taas oo wadarta dhimashada iyo la’aanta tan iyo 2014 ka dhigaysa 27,675, sida ay sheegtay hay’adda socdaalka caalamiga ah. 483 kale ayaa ku dhintay ama la la’yahay Afrika sanadkan
