22- September-2023
Hab-dhaqanka gumeysiga farsnsiiska oo laga nacay Africa ayaa ayaa dhaliyay in la isweeydiiyo su,aal weeyn oo dhaheysa Dimuqraadiyad miyaa ku fashilantay qaaradda?
Taageerada la wareegida militariga ayaa sii kordheysa Afrika oo dhan, waxaana mas’uul ka ah dowladda rayidka ah, ayay leeyihiin falanqeeyayaasha.
Bishii Agoosto, markii koox ka mid ah saraakiisha militariga Gabon ay xukunka ka tuureen madaxweyne Ali Bongo, oo qoyskiisu ay dalka xukumayeen ku dhawaad lixdan sano, muwaadiniin badan oo caadi ah ayaa isugu soo baxay waddooyinka si ay u dabaaldegaan.
Markii Bongo uu soo saaray baaq uu ugu baaqay beesha caalamka in ay “sameeyaan buuq” ka dhan ah afgambiga, waxa ay si degdeg ah isu beddeshay xusuus ku jeesjeesa, iyada oo qoob-ka-cayaarayaasha iyo wax-abuurayaashu ay ku jeesjeesayaan rabitaankiisa ah in uu xukunka sii hayo.
Milatarigu Gabon iyo jawaabta dariiqa midna ma aha mid gaar ah. Tan iyo 2020, waxaa galbeedka Afrika, Afrikada dhexe iyo gobolka Saaxil ka dhacay sagaal afgambi.
Mali waxa ay furtay albaabada daadka ah saddex sano ka hor markii ciidamadu ay sameeyeen gadood ka dibna ay qaadeen afgambi uu hogaaminayay Colonel Assimi Goita – kaas oo daba socday afgambi kale oo ka dhan ah maamul ku meel gaadh ah bishii May 2021. Afar bilood ka dib, bishii Sebtembar, Guinea waxa ku xigay afgambi militari oo ka dhan ah madaxweyne Alpha Conde.
Dawladdii ku meel gaadhka ahayd ee Sudan ee rayidka iyo militariga ayaa la afgambiyay Oktoobar 2021. Horaantii sanadkaas, bishii Abriil, ciidamada Chad ayaa la wareegay awoodda ka dib markii madaxweyne Idriss Deby lagu dilay goobta dagaalka isagoo booqanaya ciidamo la dagaallamaya mucaaradka waqooyiga. Burkina Faso waxay ku biirtay qaabkan dowladihii burburay, iyadoo laba afgambi militari ay sameeyeen 2022.
Kadib, July 26, 2023, ilaalada madaxtooyada Niger ee qaniga ku ah Yuraaniyamka ayaa afgambiyay madaxweynihii sida dimuqraadiga ah loo soo doortay ee Mohamed Bazoum, ka hor afgambigii Gabon dhowr toddobaad ka dib. Tan iyo bilowgii sanadkii hore, Gambia, Guinea-Bissau, iyo Sao Tome and Principe ayaa dhamaantood goob joog ka ahaa isku daygii afgambi ee fashilmay.
Jawaabta oo kooban: Hannaanka dimoqraadiyada daciifka ah ayaa inta badan ku guul darreystay wadamo ku hadla afka Faransiiska ee Galbeedka Afrika iyo gaar ahaan gobolka Saaxil, taasoo keentay sinnaan la’aan qoto dheer, maamul musuqmaasuq iyo heshiisyo qowmiyadeed iyo dhaqameed jilicsan, sida ay qabaan khubarada. Xaaladahaas, iyaguna, waxay soo jiitaan quwadaha sare ee aabbanimada kuwaas oo doonaya inay kordhiyaan saamayntooda. Caqabadahaas dhaqaale, siyaasadeed iyo bulsho ee is biirsaday ayaa gobolka ka dhigaya mid si gaar ah ugu nugul afgambiga
Aaway saami-qaybsiga dimoqraadiyadda?
Kaliya maahan sawirada iyo fiidiyowyada dadka u dabaaldegaya afgambiga – xog adag ayaa soo jeedinaysa farqi ballaadhan oo u dhexeeya waayo-aragnimada nololeed ee dimuqraadiyadda qaybo badan oo qaarad壯陽藥
da ah iyo rajadii dadku ka qabeen nidaamka maamulka.
Aqlabiyadda dadka ka kala socda 34 dal oo Afrikaan ah oo ay ra’yiururin ka bixisay kooxda sahan siyaasadeed ee madaxa bannaan ee Afrobarometer bishii Sebtembar 2022 ayaa sheegay in ay aaminsan yihiin in doorashooyin joogto ah, daacad ah iyo kuwa furan ay yihiin dammaanad qaadka ugu wanaagsan ee danahooda. Laakiin kaliya 44 boqolkiiba ayaa sheegay in doorashadu ay ka caawiso codbixiyayaasha inay meesha ka saaraan hogaamiyayaasha aan samayn waxa ay dadku rabaan. 19 wadan oo si joogto ah ra’yi ururin loo sameeyay laga soo bilaabo 2008-09, dareenka ka dhanka ah doorashooyinka ee suurtageliyay isbeddelka ayaa kor u kacay 6 boqolkiiba.
Guud ahaan, taageerada doorashada ayaa hoos u dhacday 26 ka mid ah 30 dal oo Afrikaan ah oo sahamin lagu sameeyay intii u dhaxaysay 2011 iyo 2021. Kuwaas oo ay ku jiraan Sudan, Mali, Burkina Faso iyo Niger – wadamo ay afgembi ka dhaceen saddexdii sano ee u dambeeyay. Laakiin xitaa dal sida Koonfur Afrika oo kale ah, oo si joogto ah uga dhacay doorashooyin xor iyo xalaal ah tan iyo markii uu dhammaaday midab-takoorka, taageerada doorashada ayaa hoos u dhacday boqolkiiba 20 tobankii sano ee la soo dhaafay.