31- October-2023
Waa maxay sababta uu u yahay Mid ay qof kasta la yaabto Go,aanka FIFA ee martigalinta Sacuudiga ee koobka aduunka 2034 ?
Maamulka Sacuudiga iyo Fifa ayaa hadda heysta 11 sano oo dhaleeceeyn ah iyaga oo u baaha doona Iskuday kasta oo la xiriira inay qanciyaan dunida kubadda cagta iyo dadka u ololeeya xuquuqda aadanaha .
Rajada Koobka Adduunka ee Sacuudiga ayaa ah mid muddo dheer la sugayay, iyadoo maal-gashiga aan horay loo arag ee dalkaas uu ku sameeyay ciyaaraha sannadihii u dambeeyay ay u muuqdeen kuwo mar walba loogu talagalay inay horseedaan xilligan,
Ma jiro qof fiiro gaar ah u leh habka uu waddanku u rogay adduunka golf-ka iyada oo loo marayo fallaagada LIV Series, ama bilaabay in ay xukumaan martigelinta feerka sare, ama fariintii naxdinta ee uu soo diray suuqa kala iibsiga caalamiga ah ee kubbadda cagta, waxay noqon kartaa taasi mid la yaab leh.
Hadda Sucuudigu waa dalka la hubo in 11 sano ka dib lagu qaban doono tartanka, koobka kubadda cagta adduunka , dalku wuxuu u awood u leeyahay in uu ka sii muran badan yahay martigelintii Qatar ee sannadkii hore; iyada oo ay jiraan walaacyo u dhexeeya arrimaha xuquuqul insaanka, iyo sida Fifa ay u maareyso habka qandaraaska,,fikradda Koobka Adduunka ee martigainta boqortooyada sucuudiga uu wali yahay mid dad badan ka nixin doona
Dhab ahaantii, qaabka la balaariyay ee 48-koox ah, heerka khalkhalku wuu ka sii weynaan karaa kan Qatar 2022, oo ay la socoto shuruudaha dhismaha kaabayaasha muhiimka ah, xoojinta walaacyada sii jirista.
“Dhaleecayn badan ayaa tan u arki doona inay tahay muujinta ugu dambeysa ee ‘ciyaaraha dhaqidda’ – oo ah qaab awood jilicsan – oo ay dhoofiso saliidda ugu weyn adduunka – waddan ay ka jirto walaac weyn oo ku saabsan ku xadgudubka xuquuqda haweenka, dembi ka dhigista khaniisnimada, xaddidaadda Xorriyatul qawlka, sii wadida isticmaalka ciqaabta dilka, dilkii 2018 ee wariye Jamal Khashoggi, iyo dabagalka ku lug lahaanshaha dalkaas ee colaadda Yemen.
Human Rights Watch ayaa sidoo kale ku eedaysay Fifa inay iska indho tirtay shuruucdeeda u gaarka ah, waxayna tidhi: “Suurtagalnimada in Fifa ay Sucuudiga ku abaal mariso Koobka Adduunka 2034 inkasta oo ay ku jirto xaalad xun oo xuquuqul insaanka ah oo albaabada u xidhan yihiin in la kormeero waxay daaha ka qaadaysaa ballanqaadyada Fifa ee xuquuqul insaanka oo ah been abuur. “
Ugu horrayn waxa jiray war naxdin leh oo Fifa ku dhawaaqay horaantii bishan, kaas oo keenaya hannaankii qandaraaska ee 2034 saddex sano ka dib markii ay go’aamisay in dalka martigelinaya uu ka yimaado Asia ama Oceania, isla markaana la siiyay 26 maalmood oo keliya in dalabaadka lagu dhawaaqo.
Tani waxay ka dambeysay markii la ansixiyay tartanka 2030-ka oo si wadajir ah loo siiyay qaaradaha Yurub, Afrika iyo Koonfurta Ameerika, inkastoo ay niyad-jab ku yihiin dadka u ololeeya deegaanka, taas oo meesha ka saartay inay ka qaybgalaan tartanka 2034 ee siyaasadda wareegga ee Fifa.
Dabadeed -daqiiqado gudahood – ayaa si rasmi ah Sacuudiga ugu dhawaaqay dalabkooda, waxaana si degdeg ah u raacay taageerada xiriirka kubbadda cagta Aasiya.
Bishii Maarso, Madasha Horyaalada Adduunka – oo matalaysa horyaallada maxalliga ah ee adduunka – ayaa muujiyay “walaaca” ay ka qabaan waxa ay ku andacoonayaan in Fifa lagala tashanayo jadwalka kubbadda cagta adduunka oo ay ku jirto ballaarinta Koobka Adduunka ragga ee 2026 iyo noocyada cusub ee Club World Koob
Dareenkeeda – oo ay weheliso kuwa kale ee ay khusayso sida ciyaartoyga iyo wakiilada taageerayaasha – uma badna in lagu hagaajiyo habka go’aamada loo qaatay tan iyo markaas.
Fifa waa ay diiday inay ka hadasho, laakiin si gaar ah waxay ku adkaysanaysaa in xuquuqul insaanka ay weli tahay qayb muhiim ah oo ka mid ah nidaamka tartanka. Hubaal Sucuudigu waxa uu ka fogaan doonaa martigaliyaha kaliya ee lagu muransan yahay ee xaflada weyn ee ciyaaraha sannadihii la soo dhaafay.
Waxa cad in tani ay hoosta ka xariiqday isbeddelka aan caadiga ahayn ee awoodda isboorti ee ku wajahan Bariga Dhexe. Ilaa wakhti dhow, fikradda Qatar yar iyo Sucuudiga deriska ah ee martigelinaya laba Koob Adduun muddo 12 sano gudahood ah waxay ahayd wax aan la qaadan karin inta badan. Laakiin marka la eego hantida dalalkan iyo habka Fifa ee uu hoggaamiyo madaxweyne Gianni Infantino, wax kasta ayaa hadda u muuqda inay suurtagal yihiin.
Waxa cad in tani ay hoosta ka xariiqday isbeddelka aan caadiga ahayn ee awoodda isboorti ee ku wajahan Bariga Dhexe. Ilaa wakhti dhow, fikradda Qatar yar iyo Sucuudiga deriska ah ee martigelinaya laba Koob Adduun muddo 12 sano gudahood ah waxay ahayd wax aan la qaadan karin inta badan. Laakiin marka la eego hantida dalalkan iyo habka Fifa ee uu hoggaamiyo madaxweyne Gianni Infantino, wax kasta ayaa hadda u muuqda inay suurtagal yihiin.
Dhanka kale Sucuudiga ayaa sii wadi doona in uu iska difaaco waxa ay u arkaan munaafaqnimo, iyaga oo farta ku fiiqay ganacsiga ay dalal badan oo reer galbeed ah u muuqdaan in ay ku faraxsan yihiin in ay la sameeyaan, isla markaana ay ka muuqato jaahilnimo, sida uu dhawaan soo jeediyay feedhyahan Tyson Fury ka dib markii uu ku dagaalamay Riyaad.
Kuwa kalena waxay ku doodi doonaan in soo-bandhigidda warbaahinta ee la socota dhisitaanka Koobka Adduunka ay gacan ka geysan karto dardargelinta dib-u-habaynta – sida uu soo jeediyay Jordan Henderson dhawaan markii uu ka jawaabayay dhaleeceynta xooggan ee ku aaddan u dhaqaaqistiisa Boqortooyada Sacuudi Carabiya.
Qaar kale oo badan, si kastaba ha ahaatee, waxay ka baqi doonaan aragtida noocan oo kale ah waa mid aan macquul ahayn, waxayna ka nixi doonaan rajada Sacuudi Carabiya 2034, iyagoo ku soo gabagabeeyay in tani ay ka dhigan tahay sii socoshada xuquuqda aadanaha, iyo rabitaanka taageerayaal badan, sida tixgelinta muhiimka ah marka martigelinta dhacdooyinka noocan oo kale ah ayaa la go’aamiyaa.
