.Shirka 3-aad ee iskaashiga Turkiga iyo Afrika, ayaa Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Turkiga waxa uu ku nuux-nuuxsaday sida ay uga go’an tahay Turkiga horumarinta amniga, horumarka, xiriirka diblomaasiyadeed ee kala dhexeeya Afrika.
Wasiirka arrimaha dibadda Turkiga Hakan Fidan ayaa Axaddii ku celiyay sida ay dalkiisa uga go’an tahay xoojinta iskaashiga adag ee uu la leeyahay waddamada Afrika.
Hadalkan ayuu ka jeediyay shirweynaha saddexaad ee iskaashiga Turkiga iyo Afrika ee ka socda dalka Jabuuti ee galbeedka Afrika.
Fidan ayaa ugu horeyn waxa ay soo gaarsiisay salaan uu ka siday Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan, waxayna ku ammaantay madaxda Midowga Afrika kaalintii ay ka qaateen shirka.
Waxa uu qiray dadka da’da yar ee Afrika, kheyraadka badan, iyo suuqyada kobcaya, kuwaas oo uu xusay in ay qaaradda u dhigayaan “door weyn” qarniga 21-aad.
Si kastaba ha ahaatee, waxa uu sidoo kale iftiimiyay caqabadaha qalafsan ee Afrika soo food saartay, oo ay ku jiraan “argagixisada, sinnaan la’aanta, saamaynta xun ee isbedelka cimilada, horumarinta iyo socdaalka aan joogtada ahayn.”
Turkiga, oo ah saaxiibka istaraatiijiga ah ee Midowga Afrika tan iyo 2008, waxay ka shaqeysay horumarinta xiriirka laba geesoodka ah ee ay la leedahay wadamada Afrika iyada oo loo marayo hab habaysan oo habaysan.
Fidan waxay ku nuuxnuuxsatay sida Ankara ay ugu heellan tahay “xallinta Afrikaanka ee dhibaatooyinka Afrika,” iyadoo xaqiijinaysa la jaanqaadka Turkiga ee mabaadi’da ururka iyo Ajendaha 2063, kaas oo ujeedadiisu tahay horumar ballaadhan oo qaaradda ah.
Iyadoo ka hadlaysa welwelka amniga, Fidan waxay ku nuuxnuuxsatay taageerada Turkiga ee waddamada Afrika ee la dagaallanka argagixisada iyo xasilinta gobollada ay saameeyeen iskahorimaadyada.
Wuxuu si gaar ah diiradda u saaray xaaladda Suudaan, isagoo ku booriyay beesha caalamka inay ka wada shaqeeyaan sidii xabad joojin degdeg ah loo gaari lahaa iyo nabad waarta.
Tan iyo bartamihii bishii April 2023, ciidamada Sudan iyo xoogaga taageerada degdega ah ayaa ku dhex jiray iskahorimaad dhimasho badan dhaliyay, kaas oo sababay dhimashada in ka badan 20,000 oo qof halka in ka badan 10 milyan oo qof ay ku barakaceen, sida ay sheegtay Qaramada Midoobay.
Beesha caalamka iyo Qaramada Midoobay ayaa xoojiyey baaqooda ku aaddan joojinta rabshadaha, iyadoo colaaddu ay halis gelinayso malaayiin qof oo macaluul u horseedi karta cunno yari ka jirta 13 ka mid ah 18-ka gobol ee Suudaan.
Dhinaca dhaqaalaha, Fidan waxa ay iftiimisay balaadhinta ganacsiga Turkiga ee Afrika, kaas oo kor u dhaafay $35 bilyan 2023, iyo maalgashigeeda oo dhan ku dhawaad $7 bilyan.
Waxa uu carrabka ku adkeeyay habka guud ee dalkiisa ee kobcinta iskaashiga dhaqaalaha iyo horumarka, oo ay ku jiraan dadaallada caafimaadka, sugnaanta cuntada, iyo sii jirista deegaanka.
Wuxuu kaloo hoosta ka xarriiqay joogitaanka diblomaasiyadeed ee xooggan 44 safaaradood oo Turkigu ku leeyahay Afrika iyo 38 safaaradood oo Afrikaan ah oo ku yaal caasimadda Turkiga.