Hay’adda Xuquuqda Aadanaha Itoobiya ayaa Khamiista sheegtay in ay baarayso dilka 48-ka qof ee lagu dilay gobolka Oromia ee rabshadaha ay ka socdaan, waxayna eedda dhiiggan la daadiyey dusha ka saartay mucaradka.
Weerarkan oo ay fuliyeen Jabhadda Xoreynta Oromada (OLA), oo ah mid Addis-Ababa ay u aqoonsan tahay argagixiso, ayaa toddobadkii tegay ka dhacay degmada waqooyi ee Shewa ee galbeed ka xigta caasimadda, sida uu sheegay Guddiga Xuquuqda Aadanaha Itoobiya (EHRC).
Ugu yaraan 48, oo uu ku jiro mas’uul degmo, ayaa la dilay.
“Xaaladda aagga hadda aad ayay u kacsan tahay,” Ato Badassa, oo ah madaxa gobolka ee ee hay’adda EHCR ee dowladda xiriirka la leh balse madax-banaan ayaa u sheegay AFP.
Tiro dad ah ayaa sidoo kale la afduubay, ayuu yiri, isagoo aan sheegin tirada.
Oromia, oo ah gobolka ugu dadka badan Itoobiya, ayaa tan iyo 2018 waxaa ka socday kacdoo ay wadaan jabhada OLA, ayadoo wadahadallo nabadeed ay ku guuldareysteen inay ka soo baxaan horumar la taaban karo.
Gobolka oo dhaca bartamaha dalka, islamarkaana ku hareeraysan caasimadda, ayaa waxaa hareeyay colaado badan oo ay ka mid yihiin is-qabqabsi siyaasadeed, murano dhul iyo colaado qowmiyadeed.
Ururka OLA waxa ay dawladu ku eedaysay in ay soo abaabushay xasuuqyo, taas oo ay jabhaduhu beeniyeen.
Mas’uuliyiinta dowladda ayaa iyagana lagu eedeeyay inay wadaan olole aan kala sooc lahayoo sii huriyay carada Oromada.
Awoodda OLA, oo lagu qiyaasay dhawr kun oo rag ah sanadka 2018, ayaa kor u kacday sannadihii u dambeeyay, in kasta oo dadka indha-indheeya ay aaminsan yihiin in aanay si ku filan u abaabulneyn ama u hubeysneyn si ay khatar dhab ah ugu noqdaan dawladda.
In kasta dagaalkii arxan darada ahaa ee labada sano ka socday gobolka waqooyi ee Tigray la soo afjaray November 2022, waxaa weli ka socda Itoobiya colaado aad u tiro badan oo ay ku jiro mid ka taagan gobolka Amxaarada.
Dhanka kale, ciidamada Itoobiya ayaa si aan kala sooc lahayn xabsiga ugu guraya kumannaan qof oo rayid ah oo ku jira xeryo ku meel gaar ah oo ku yaalla gobolka Axmaarada, halkaasoo ay ka socdaan kacdoonno hubeysan oo ka dhan ah dowladda federaalka, sida ay Arbacadii ka digtay hay’adda xuquuqda aadanaha ee Amnesty International.
Laga soo bilaabo April 2023, dawladda federaalku waxay dagaal kula jirtay Fano, oo ah maleeshiyo “is-difaac” oo muddo dheer ay laheyd qowmiyadda Axmaarada, oo ah tan labaad ee ugu tirada badan Itoobiya.
Bishii September, ciidanka federaalku waxa ay gobolka oo dhan geeyeen ciidamo aad u badan, ayaga oo ay weheliyaan maamulka amniga Amxaarada.