By Lucy Kassa18 ” May ” 2021″ Tuesday ” SOURCE: AL JAZEERA
Cunno yarida ka jirta gobolka ay dagaalada saameeyeen ee Itoobiya ayaa wali ah mid aad u xun, iyadoo ay sii kordhayaan wararka sheegaya in dadka ay u dhimanayaan gaajo.
Tan iyo bishii toddobaad ee sanadii hore colaadda Tigreega waxaa lagu qiyaasaa inay ku dhinteen kumanaan kun oo qof ayna ku barakaceen 1.7 milyan, taasoo abuurtay dhibaato bina-aadamnimo oo aad u ballaaran oo ka jirta gobol markii horeba saboolka ahaa.
Abiy, ciidamadiisa ay taageerayaan ciidamo ka socda Ereteriya iyo dagaalyahannada gobolka Amxaarada , ayaa ku dhawaaqay guul dabayaaqadii bishii Nofeembar markii ay ciidamadu galeen xarunta gobolka, Mekelle, sidaas ooy tahayna, dagaalku weli waa socdaa waxaana soo baxaya warar sheegaya xasuuq, kufsi iyo gaajo baahsan oo marba marka ka danbeeysa ka sii daraya .
Lixdii bilood ee la soo dhaafay, Qaramada Midoobay, hay’adaha gargaarka iyo quwadaha adduunka waxay si isdaba joog ah ugu baaqeen in gargaar bani’aadamnimo oo buuxda la gaarsiiyo gobolka ay ku nool yihiin lix milyan oo qof iyadoo ay soo food saartay cabsi sii kordheysa oo ku saabsan iskahorimaad daba dheeraada oo saameyn ba’an ku leh dadka rayidka ah.
Isniintii, madaxa hay’adda caafimaadka adduunka Tedros Adhanom Ghebreyesus, oo ka soo jeeda Tigray, wuxuu ku tilmaamay xaalada gobolka “mid aad u xun”, “dad badan” ay u dhintaan “gaajo darteed”.
Helitaanka gargaarka bani’aadamnimada oo kooban ayaa sababay nafaqo-xumo “naxdin leh”, gaar ahaan carruurta, haweenka uurka leh iyo haweenka naas-nuujiya, sida ay sheegeen kooxaha bani’aadamnimada. OCHA waxay sheegtay inay baartey wadar ahaan 19,324 caruur ah ayna ogaatey 431 inay nafaqo daro ba’an hayso iyo 3,473 nafaqo daro dhexdhexaad ah. Laga soo bilaabo 4,447 ee la baaray haweenka uurka leh iyo kuwa nuujinaya, 2721 waxaa loo aqoonsaday nafaqo darro ba’an.
“Xaaladda waxay u baahan tahay waxqabad degdeg ah,” ayay tiri ” Karline Kleijer, oo ah madaxa barnaamijyada degdegga ah ee Dhakhaatiirta Aan Xudduudda Lahayn iyada oo la hadlaysay Al Jazeera.
“Waxaa jirta khatar aad u weyn oo ah nafaqo-xumo baahsan oo ku jirta jeebado gaajo ah bilaha soo socda,” ayay ka digtay. “Toddobaadyadii la soo dhaafey, 309 carruur ah oo yimid xarumaheena caafimaad, waxaa jirey heer nafaqo darro oo caalami ah oo ah 26.6 boqolkiiba. In ka badan 6 boqolkiiba ayaa nafaqo-xumo ba’an haysay.
Bilooyin diidmo ah kadib, Abiy wuxuu qirey 23-kii Maarso joogitaanka ciidamada Eritereya ee Tigray. Labada dal ee Itoobiya iyo Ereteriya waxay ballanqaadeen in ciidammada Ereteriya laga saarayo gobolka laakiin markhaatiyada laga helayo dadka dhowaan ku barakacay gudaha dalka (IDPs) ayaa sheegaya in si kale loo dhigayo.
Markay goobjoog u ahayd dhacdooyinkan Abriil 12, Tekay waxay sheegtay inay ka tagtay tuuladeeda Adi Awso oo ku taal koonfurta-bari ee Tigray isla maalintaas. Waxay ku sugnayd tuulooyin kale oo u dhow magaalada Samre ilaa iyo 22-kii Abriil, markii ciidammada cusub ee Ereteriya ay yimaadeen si ay u beddelaan kuwii aaggaas ku sugnaa muddo bilo ah.
Tuulooyinka waxaa hada gabi ahaanba gacanta ku haya ciidamadan cusub ee Eritrea . Ku dhowaad qof walba wuu cararay, marka laga reebo kuwa aad u da ‘weyn oo daciif ah, “ayay tiri Tekay, oo ku badbaaday taageerada dadka ay ka heshay kale ka hor inta aysan caga dhigin Mekelle.
“Bishii Febraayo, ciidamada Eriteriya ayaa bililiqeystay dalagyadii aan beertay. Waxba inooma hadhin inaan cunno. Waxaan u qaxnay inaanan u dhiman gaajo. Waxaan ka gaadhay magaalada Mekelle. Laakiin xaaskeygu ma noolaan karin. Gaajada ayaa dishay, ”ayuu yidhi Yohannse, oo ka badbaaday 15 maalmood isagoon waxba cunin.
“Bulshadu waxay isku dayeysaa inay na caawiso. Laakiin waxaa jira dad badan oo barakacay oo gaajaysan, dhammaantood lama wada quudin karo, ”ayay tiri Mulu, oo iyana haweeneey 64 jir ah.
Markii uu gaaray Mekelle 28-kii Febraayo, Yohannse wuxuu sheegay inuusan wax raashin ah ka helin hayadaha cuntada ee shaqeeya. Taa baddalkeeda, isaga iyo dadka kale ee barakacay ee hoyga ka dhiganaya iskuullada waxay ku tiirsan yihiin cunnooyinka laga helo bulshada iyo NGO-yada gudaha.
Dad ka shaqeeya howlaha gargaarka oo codsaday in aan magacooda la shaacin ayaa wakaaladaha Wararka waxay u sheegeen in si ula kac ah ciidamada isku dhafka ah ee Itoobiya iyo Ereteriya ay xannibaan gaadiidka sida gargaarkii la gaarsiin lahaa bartamaha, waqooyi-galbeed iyo qaybo ka mid ah bariga Tigray taas oo uga sii dartay xaalada bani,aadanimo
XIGASHO: AL JAZEERA
