14″ May”2021″ Friday ” Muqdisho” XIGASHO: AL JAZEERA IYO WAKAALADAHA WARKA
AL JAZEERA
Muslimiinta adduunka oo dhan waxa,ay ku jiraan maalinta 2 aad ee munaasabada Ciidul Fitriga oo soo bilaabatay khamiistii shalay xili ay sii kordhayaan cabsida laga qabo cudurka coronavirus, iyo colaadaha u dhexeeya Israel iyo Falastiiniyiin
Bandhig-faneed soconaya muddo saddex maalmood ah, oo lagu soo gunaanado dhammaadka bisha barakaysan ee Ramadaan, ayaa dhaqan ahaan lagu xusaa salaadda masaajidda, ciidaha ka dib iyada oo booqashada qoysaska, dukaamaysiga, dharka cusub, hadiyadaha Iyo mac,macaanka laysu hibeeyo ay qayb ka tahay farxada ciida .
Munaasabada Ciidul Fitriga 2021 ayaa waxaa carqald ku noqday coronavirus iyo colaad Israel ay ka wado dhulka falastiiniyiinta
Qaar badan oo ka mid ah waddamada uu saameeeysay COVID-19 oo ay ku jiraan Hindiya, Malaysia iyo Indonesia ayaa soo rogay xannibaadyo, dukaammada la xiro iyo xitaa masaajidda qaarkood – in kasta oo tirada dadka ka soo baxay tukashada salaadii ciida ee shalay ay ka badnaayeen ciidii 2020 markaas oo la xiray dhammaantood lana joojiyay munaasabadihii.ciida
Raiisel wasaaraha Pakistan Imran Khan wuxuu ka codsaday dadka reer Pakistan inay u ciidaan si “degan” si loo xakameeyo faafitaanka COVID-19 Isaga oo soo hadal,qaaday Falastiinta ku dhibaataysan dulmiga Awoodaha Israel
AFP
- In kasta oo cudurka faafa ee coronavirus uu qasbay in la xakameeyo howlihii Ciida, qaar ka mid ah dabaaldegyada waxaa hakiyay isku dhacyo rabashado wata oo wali ka taagan deegaanada reer falastiin
- “Halkan Ciid kuma taal,” ayuu weriye Sami Abu Salem uga soo warramay Qaza. Gaza waxay ku mashquulsan tahay aasida dadkeeda dhintay. Farxad ayaa jirta halkii farxadda laga heli lahaa. Wadooyinka waa faaruq… ma jiraan booqashooyin bulsheed oo u dhexeeya dadka, ehelka ama deriska, ”ayuu yiri Abu Salem.
- Ugu yaraan 86 qof ayaa ladilay tan iyo Isniintii, oo ay kujiraan 17 caruur ah, sida ay sheegeen maamulka caafimaadka ee Gaza, in kabadan 480 kalena waa ay kudhaawacmeen duqeyn culus oo gilgishay dhulka xeebta ah ee dadku ku badan yahay .
- Kordhinta rabshadaha ayaa timid ka dib toddobaadyo xiisado ka taagnaayeen Bariga Qudus oo la degganaa taas oo salka ku haysay xukun maxkamadeed oo la qorsheeyay in si qasab ah looga eryo qoysas badan oo Falastiiniyiin ah guryahooda oo ku yaal xaafadda Sheikh Jarrah.
- Xukunka maxkamada ayaa dib loo dhigay. Xiisadaha ka taagan magaalada ayaa sidoo kale sare loo qaaday iyadoo ciidamada amaanka Israel ay weerareen dhismaha masjidka Al-Aqsa seddex maalmood oo toos ah intii lagu jiray usbuucii u dambeeyay ee bisha Ramadaan, iyadoo boqolaal Falastiiniyiin ah lagu dhaawacay. Magaalada Qudus ee Old City .
- Maanta iyo shalay , qaar ka mid ah dadka jidka maraya ayaa soo xirtay funaanado lagu qurxiyay calanka Falastiin, kuwa kale ayaa ku sawiray dhabanadooda Inbadan waxay xirnaayeen garbasaarka keffiyeh ee madow iyo cadaan ah oo astaan u noqday qadiyada Falastiin.
- “Waxaan dareemeynaa murugo weyn ciidda maanta, xaalada iyo rabshadaha awgood,” ayay Hiba u sheegtay wakaalada wararka ee AFP. Ma faraxsanaan karno markaan aragno waxa ka socda Qaza iyo meelo kalaba. ”
Bbcsomali
Bbc/laanteeda afka soomaaliga ayaa iyana warisay warbixin ku aadan xasarada ka dhax Logan Israel iyo falastiin
Muddo hal isbuuc ah ayuu qalalaase ka jiraa dhulalka Falastiiniyiinta iyo Israa’iiliyiinta.“”.
Dhowr maalmood oo ay socdeen isku dhacyo iyo xasilooni darro kaddib, Israa’iil waxay ku dhawaaqday in ay xaalad deg deg ah galisay magaalada ku taalla bartamaha ee Lod, taasoo u dhow caasimadda Tel Aviv, kaddib markii mudaharaadyo rabshada wata ay sameeyeen Carabta Israa’iil.
Arrintan ayaa saameyn weyn ku yeelaneysa xiisadda hadda taagan ee u dhaxeysa Israa’iil iyo Falastiin – maadaama ay tahay markii ugu horreysay ee xukuumadda Israa’iil ay awoodda amarka degdegga ah u adeegsatay bulshada Carabta ah tan iyo sanadkii 1966-kii.
Waxaa laga yaabaa inaad marar badan maqashay dad Israa’iil ku tilmaamaya waddan ay leeyihiin Yuhuudda, laakiin sidoo kale waxay hoy u tahay dad aan Yuhuud ahayn.
Waxaa ka mid ah carabta laga tirada badan yahay ee Israa’iil, kuwaasoo asal ahaan kasoo jeeda Falastiin balse heysta dhalashada Israa’iil.
Israa’iil waxaa ku nool shacab wax yar ka badan 9 milyan, ku dhawaad shan meelood meel ka mid ah dadkaasina – oo lagu qiyaaso 1.9 milyan – waa carabta Israa’iil.
Waa dad Falastiiniyiin ah oo ku nagaaday xuduudaha waddanka loo bixiyay Israa’iil markii la aasaasay sanadkii 1948-kii, halka 750,000 oo ka mid ahna ay qaxeen ama guryahooda xoog looga saaray markii uu dagaalka qarxay yagleeliddii Israa’iil kaddib.
Kuwii qaxay waxay dageen meelaha u dhow xuduudda Israa’iil, Daanta Galbeed, Marinka Qasa iyo xeryaha qaxootiga ee gobolkaas.
Bulshadii kusoo hartay gudaha Israa’iil ayaa hadda isku magacaaba Carabta Israa’iil, Falastiiniyiinta Israa’iil ama xitaa Falastiiniyiin kaliya.
Carabta Israa’iil badankood waa muslimiin, laakiin si la mid ah shacabka kale ee Falastiiniyiinta, Masiixiyiinta ayaa ah bulshada labaad ee ugu badan dhexdooda.
Waxay lahaayeen xuquuq ay ku codeeyaan tan iyo markii ay doorashadii ugu horreysay ka dhacday Israa’iil 25-kii bishii January ee sanadkii 1949-kii – laakiin waxay sheegaan in ay dhibbaneyaal u yihiin cunsuriyad ku dheehan hannaanka dowladda oo soo socotay tobannaan sano.
Is-dhex-gal
Carabta iyo Yuhuudda inta badan ma wadaagaan shaqooyinka bulshada, inkastoo fayraska corona uu la yimid hal dhinac oo wanaag ah maadaama ay labada bulsho ka dhaxeysay wadashaqeyn dhow.
Hal meel oo ay is-dhex-gal buuxa ka sameeyeen waa hannaanka caafimaadka – halkaasoo bukaannada Yuhuudda ah iyo kuwa Carabta ah ay isla wadaagayeen isbitaallada, dawooyinka iyo xitaa dhakhaatiirta.
20% ka mid ah dhakhaatiirta, 25% ka mid ah kalkaaliyeyaasha iyo 50% ka mid ah Farmashiisteyaasha waa Carabta Israa’iil.
Laakiin dhinaca dhalashada way adag tahay in la kala saaro Carabta iyo Yuhuudda.
Laakiin aqoonsiga qarannimo ee kala qeexaya Carabta Israa’iil iyo Yuhuudda way adag tahay in la ogaado.
Tusaale ahaan, militariga wuxuu doorka ugu weyn ka ciyaaraa bulshada Israa’iil, muwaadiniinta Yuhuudda ahna waajib ayay ku tahay inay adeegga militariga ka qeyb qaataan.
Dhanka kale, Carabta Israa’iil waa laga reebay muwaadiniinta khasabka ay ku tahay shaqada ciidanka..
Cunsuriyad
Carabta Israa’iil waxay sheegaan in ay dhibbaneyaal u yihiin cunsuriyad ku lifaaqan hannaanka maamulka ee gudaha waddanka ay ku nool yihiin, aragtidaas oo ay ku raaceen qaar badan oo ka mid ah ururrada u dooda xuquuqda aadanaha.
Hay’adda Amnesty International ayaa sheegtay in Israa’iil ay mar walba maamul cunsurinnimo ah kula dhaqanto Falastiiniyiinta ku nool Israa’iil.
Warbixin ay Hay’adda Human Rights Watch soo saartay bishii April 2021 ayay ku sheegtay in mas’uuliyiinta Israa’iil ay sameeyaan midab kala sooc iyo dambi ka dhan ah bani’aadannimada, oo ay kula dhaqmaan Falastiiniyiinta Israa;iil ku nool iyo iyo waliba kuwa ku nool dhulka ay Israa’iil heysato ee Daanta Galbeed iyo Qasa.
Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Israa’iil ayaa warbixintaas ku gacan seyrtay, waxayna ku tilmaantay “mid aan sal iyo raad toona lahayan”.
- Waa sidee Awoodda iyo hubka Xamaas?
- Israa’iil oo xoojisay weerarka dhulka iyo cirka ee ka dhanka ah Qasa
Carabta Israa’iil waxay mar walba ka cawdaan in dowladdu ay taariikh dheer u leedahay falalka la xiriira inay dhulkooda ka qaadato, waxayna maamulka Yuhuudda ku eedeeyeen inuu cunsuriyeyntooda u adeegsado awoodda dowladda, sidoo kalena laga qadiyo miisaaniyadda heer qaran.
Sharciyada qabta bulshooyinka Israa’iil ayaa sidoo kale kala duwan.
‘Muwaadiniinta dabaqadda labaad’
Tusaale ahaan, sharciyada Israa’iil ee loo adeegsado dadka dhalashada la siinayo waxay u eexdaan Yuhuudda, kuwaasoo si toos ah u qaadan kara baasaboorka iyagoo aan loo eegeynin meesha ay ka imaadeen.
Falastiiniyiinta lasoo eryay iyo carruurtoodaba waa loo diidaa xuquuqdaas.
Sanadkii 2018-kii, baarlamaanka Israa’iil ayaa meel mariyay sharci muran dhaliyay oo ku saabsanaa ‘xeerka qaranka’ kaasoo meesha ka saaray in luuqadda carabiga ay Israa’iil ka tahay luuqad rasmi ah oo la mid ah tan Hebrew-ga – wuxuuna sharcigaas dhigayaa in dadka Yuhuudda oo kaliya ay leeyihiin xuquuqda go’aan qaadashada shakhsiyeed.
Ayman Odeh, oo ah xildhibaan Carabta Israa’iil ah oo ka tirsan baarlamaanka, ayaa xilligaas sheegay in waddanka laga ansixiyay sharci ‘gacanta sarreysa siinaya Yuhuudda’, isagoo Carabta Israa’iil u sheegay in ay waligood ahaan doonaan ‘muwaadiniinta dabaqada labaad’.
Dhanka kale, Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu ayaa ballan qaaday inuu xaqiijin doono xuquuqda shacabka, laakiin wuxuu sheegay “in aqlabiyaddu ay go’aanka leedahay”.
XIGASHO: AL JAZEERA IYO WAKAALADAHA WARARKA
