Lana Verran, Gudoomiyaha Gudiga Agaasimayaasha Amnesty International Canada (Laanta Ingriiska) ayaa maanta ku dhawaaqday magacaabista difaacaha xuquuqda aadanaha ee reer Burundi iyo abwaanad Ketty Nivyabandi oo ah xoghayaha guud ee xiga ee laanta. Ketty waxay degenayd Kanada tan iyo sanadkii 2015 waxayna haysataa sharci qaxootinimo oo wadanka ah. Waxay ku guuleysatay Alex Neve, oo shaqada ka tagaya ka dib in ka badan labaatan sano doorka.
“Xilliga adag ee xuquuqda aadanaha Kanada oo dhan iyo adduunka oo dhan, laakiin sidoo kale furitaanno aad u ballaaran oo loogu talagalay horumarinta isbeddelka dhabta ah, waxaan ku faraxsanahay sharafna noo ah in Ketty Nivyabandi ay noqon doonto Xoghayaha Guud ee soo socda,” ayay tiri Lana Verran. Firfircoonideeda, aaminaadeeda iyo waaya-aragnimadeedu waxay si sax ah u bixiyaan hoggaan dhiirrigelin ah oo aan u baahanahay xilligan.
Markii hore waxay qabatay doorka u-doodista iyo maareeyaha cilmi baarista ee barnaamijka haweenka ee Nobel iyadoo horeyna wariye uga soo shaqeysay dalka burundi, Ketty waxay aheyd qof aad u jecel difaaca xuquuqul insaanka nolosheeda oo dhan, taasoo ay horseed u tahay u heelanaanta dhaqdhaqaaqyada aasaasiga ah, u doodista iyo awooda asalka ah ee dadka ka shaqeynaya isbedelka. Kahor inta aysan magangalyada weydiisan Kanada, waxay la kulantay rabshadaha booliiska iyada oo hogaamineysa abaabulka mudaaharaadka nabadeed ee haweenka ee isbedelka dimoqraadiga ah ee dalkeeda.
Ketty oo ah af-hayeen uhadlaya dadweynaha, Ketty ayaa had iyo jeer loogu yeeraa inuu noqdo af-hayeen muhiim ah iyo dhexdhexaadiyaha, isagoo kahadlaya xuquuqda aadanaha ee haweenka, xaalada Burundi iyo walaacyada kale ee ku saabsan xuquuqda aadanaha ee munaasabadaha udoodida kaladuwan sida Shirka Geneva ee Xuquuqda Aadanaha iyo Dimuqraadiyada, ee Jaamacadda McGill Xarunta Xuquuqda Aadanaha iyo Kala-duwanaanta Sharciga, iyo Guddiga Qaramada Midoobay ee Xaaladda Haweenka.
“Sharaf ayay ii tahay in la ii magacaabo Xoghayaha Guud ee xiga ee Amnesty International Canada. Waa mudnaan in lagu hoggaamiyo shaqada Amnesty xilligan muhiimka u ah xuquuqda aadanaha, ”ayay tiri Ketty Nivyabandi. Hadafka Amnesty wuxuu ka tarjumayaa qiyamka aan marwalba u taagnaa waxaanan jecelahay inaan ku biiro dhaqdhaqaaqa adduunka ugu weyn ee ay wadaan dadka ee xuquuqda aadanaha.
Iyada oo la ilaalinayo dhaxalka hodanka ah ee Amnesty ee u doodista iyo cilmi-baarista Ketty waxay taageertay dhaqdhaqaaqyada haweenka adduunka ee u ololeeya (Syria, Yemen, Myanmar, Cameroon, South Sudan) si ay u qaabeeyaan siyaasadda guud ee awooddeeda hore ee Mashruuca Haweenka ee Nobel. Waxay horseeday cilmi baaris iyo u doodid ku saabsan xasuuqa ballaaran ee xuquuqda aadanaha ee ka dhanka ah Rohingya iyo hanjabaadaha ay wajahayaan haweenka difaaca xuquuqda aadanaha ee Bariga Dhexe. Maaddaama ay tahay hoggaamiye caalami ah oo u ololeeya xadgudubyada xuquuqda aadanaha ee Burundi, Ketty waxay taageertay dad badan oo u dhaqdhaqaaqa maxalliga ah si ay u gaaraan nabadgelyo oo ay ku jirto iyada oo horseed u ah ololeyaal dijitaal oo guuleysta si loo sii daayo maxaabiista.
Aniga oo diyaarinay istiraatiijiyado lagu wanaajiyo fayo-qabka shaqaalaha iyo dib-u-habeyn lagu sameeyo dhaqanka ururada, Ketty waxay si iskaashi leh ula shaqeyn doontaa Jayne Stoyles, Agaasimaha Fulinta, iyadoo la raacayo qaabkeenna wada-hoggaaminta. Sida Jayne Stoyles u muujisay, “Aad ayaan ugu faraxsanahay soo dhaweynta Ketty. Shaqada xubnaha AI AI iyo la-hawlgalayaasheeda, iyo asxaabteena Amnesty adduunka oo dhan, waxay si weyn uga faa’iideysan doonaan qibradeeda qotada dheer ee u doodista isbeddelka xuquuqda aadanaha, hamigeeda firfircoonida iyo diirimaadka iyo is-hoosaysiinta Ketty waxay ku muujineysaa qaabkeeda. ”
Ketty waxay si rasmi ah ula wareegi doontaa xilka Xoghayaha Guud dabayaaqada sanadkaan, kadib markii ay kala guur ku jirtay xoghayihii xilka laga qaaday Alex Neve. “Aad ayaan ugu faraxsanahay in qof ka mid ah khibrada, kartida iyo xiisaha Ketty uu yahay xoghayaha guud ee xiga ee Amnesty International Canada,” ayuu yiri Alex Neve, “Waxaan helay dhowr fursadood oo aan kula shaqeyn karo iyada sanadihii la soo dhaafay oo had iyo jeer waa ay igu kaliftay iyada aragtiyo, oo ay dhaqaajisay codkarnimadeeda, isla markaana ay ku dhiirrigelisay sida hagar la’aanta ah ee ay uga go’an tahay nuxurka xuquuqda aadanaha ee caalamiga ah. Hoggaaminta Ketty waxay timaaddaa xilli xasaasi ah oo loolan adag, masuuliyad iyo fursad loogu talagalay isbeddelka xuquuqda aadanaha iyo isbeddelka, qaran ahaan iyo caalami ahaanba. Amnesty International Kanada kuma jiri karin gacmo karti iyo daryeel badan oo horay u socda. ”
Shaqada xuquuqul insaanku waa mid muhiim u ah sidii waligeedba iyada oo ay jirto masiibo socota, jawi siyaasadeed oo kala qeybsan, baahida degdega ah ee wax looga qabanayo cunsuriyada nidaamsan, saameynta sii kordheysa ee xuquuqda aadanaha ee dhibaatada cimilada iyo hanjabaadaha dimuqraadiyada iyo xuquuqda banaanbaxyada nabadeed ee adduunka oo dhan, Ayay tiri Lana Verran. “Waxaan ku kalsoon nahay in Ketty ay keento tamarta iyo ballanqaadka loo baahan yahay ee Amnesty International si ay safka hore uga gasho wax ka qabashada caqabadahaas baaxadda leh, iyadoo aan ku sii soconno himiladeenna oo ah inaan noqono dhaqdhaqaaq ballaaran oo xuquuqul insaanka.”
Amnesty International Canada waxay martigelin doontaa munaasabad xiiso leh oo ku saabsan Maalinta Caalamiga ah ee Xuquuqda Aadanaha oo ku beegan 10-ka Diseembar iyada oo Ketty Nivyabandi iyo Alex Neve ay wada hadlayaan. Tani waxay sidoo kale fursad u noqon doontaa inaan Alex u rajeeyo wanaag iyo soo dhaweynta Ketty. La soco faahfaahin dheeraad ah. Buug sharafeed ayaa sidoo kale loo diyaarinayaa Alex, waxaana lagugu martiqaadayaa inaad ku biiriso farriimaha iyo sawirada adoo adeegsanaya Bonnie Harnden bcharnden@sympatico.ca illaa Noofambar 27.
