18″December “2021” Istanbul” Source Aljaziira
In ka badan saddex bilyan oo qof ayaa ku nool qaaradda Afrika, wakiilna kuma leh golaha ammaanka,” ayuu yiri Erdogan oo Sabtidii.shaaca ka qaaday. In Turkiga 15 milyan oo qiyaasood oo tallaalka COVID-19 ah uu la wadaagi doono waddamada Afrika bilaha soo socda
Turkiga waxa uu hiigsanayaa in uu sii qoto dheereeyo xiriirka dhaqaale iyo midka milatari ee Afrika, ayuu yiri Madaxweyne Recep Tayyip Erdogan oo hadal ka jeediyay shir madaxeedka weyn ee madaxda Afrika ee ka dhacay Istanbul, waxa uuna ku baaqay in la helo kursi matalaaya qaarada Afrika golaha ammaanka ee Qaramada Midoobay.
Shir Madaxeedka Iskaashiga Saddexaad ee Turkiga iyo Afrika waxa uu daba socdaa dhaq-dhaqaaqyo badan oo uu Turkigu doonayo in lagu kordhiyo xidhiidhka qaaradda ,iyadoo Madax ka kala socota 16 dowladood oo Afrikaan ah, oo ay weheliyaan in ka badan 102 wasiir iyo wakiilo ka socda Midowga Afrika iyo ururka dhaqaalaha ee Galbeedka Afrika ayaa ka qeybgalaya shirka Istanbul.
Madax ka kala socota 16 dowladood oo Afrikaan ah ayaa ku sugan Istanbul shir madaxeedka looga hadlayo xoojinta xiriirka dhaqaale iyo midka militari.
Afrika ayaa diiwaan galisay in ay sare u kacday kiisaska COVID-19 iyadoo Omicron uu faafo
Turkiga ayaa sidoo kale diyaar u ah inuu la wadaago khibradaha la dagaalanka argagixisada iyo gaarsiinta tignoolajiyada militari ee wadamada Afrika, ayuu raaciyay.
“Waan fahamsanahay caqabadaha dhanka ammaanka sida kuwa Daacish (ISIL), Boko Haram, iyo Al-Shabaab ma ahan dalal dhowr ah oo keliya, balse waa caqabad la wadaago. Turkigu waxa uu leeyahay tignoolajiyada horumarsan marka ay timaado dhanka warshadaha difaaca,waxana uu Turkigu khibrad fiican u leeyahay marka ay timaado hawlgalada ka hortagga argagixisada. Waxa aanu diyaar u nahay in aanu dhiiri-gelintan u soo bandhigno walaalaha Afrika”.
Turkiga waxa uu Soomaaliya ku leeyahay Saldhig weyn oo Milatari,halkaas oo uu ka caawin jiray dhismaha kaabayaasha dhaqaalaha ee dowladda iyo tababarida ciidamada ammaanka.
Ciidamada Turkiga ayaa sidoo kale ku sugan dalka Liibiya, halkaasoo ay ku taageerayaan dowladda ay aqoonsan tahay Qaramada Midoobay, waxaana dagaalka ka socda qeyb muhiim ah ka qaatay diyaaradaha qumaatiga u kaca ee Turkiga.
In kasta oo faahfaahinta nooca iskaashiga milatari ee ka soo bixi doona shir-madaxeedka aanay weli caddayn, Murat Yigit oo ka tirsan Jaamacadda Ganacsiga Istanbul ayaa u sheegay Al Jazeera in hoggaamiyeyaasha Afrika ay muujiyeen danayn cad oo ku aaddan difaaca Turkiga.
“Horumarka guusha leh ee Turkigu uu ka helay warshadaha difaaca sannadihii la soo dhaafay ayaa hubaal ah inay ka muuqdaan xiriirka Afrika,” ayuu yiri Yigit. “Waxaa la filayey in la wanaajiyo iskaashiga dhanka difaaca ee dalalka sida Soomaaliya, Niger iyo Itoobiya.
Sida ay ku yimaadeen diyaaradaha aan duuliyaha laheyn ee Drones-ka ah ee u gacan sareeyay goobta dagaalka | Tirinta Qiimaha
“Intaa waxaa dheer, sida lagu arkay Liibiya, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee Turkiga waxay gacan weyn ka geysan doonaan nabadda gobolka. Ma adka in la saadaaliyo in xilliga cusub, iskaashiga Turkiga iyo Afrika uu heli doono waaxyo cusub oo muhiim ah oo dhinaca militariga iyo ganacsiga ah.
Turkiga ayaa horraantii sanadkan heshiis iskaashi milateri la saxiixday Itoobiya, xilli uu magaalada Ankara booqasho ku tagay Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed.
Itoobiya, oo ay weheliso Marooko, waxay horeba hub uga soo iibsatay Turkiga. Bishii Oktoobar, wakaaladda wararka ee Reuters ayaa ku warrantay in labada waddanba ay iibsanayaan diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee Bayraktar TB2 ee uu Turkigu sameeyo, kuwaas oo sidoo kale laga iibiyay Asarbayjan, Poland, iyo Ukraine.
Ganacsiga laba geesoodka ah ee u dhexeeya Turkiga iyo dawladaha Afrika ayaa sidoo kale si aad ah u kordhay sannadihii u dambeeyay.
11-kii bilood ee ugu horeeyay 2021, ganacsiga laba geesoodka ahi waxa uu gaadhay $30bn, Erdogan waxa uu sheegay Sabtidii, Turkiguna waxa uu qorshaynayaa in uu tan gaadhsiiyo in ka badan $50bn sanadaha soo socda.
Erdogan waxa uu intaa ku daray in ilaa 25,000 oo Afrikaan ah ay ka shaqaynayeen qaarada Afrika shirkado laga leeyahay dalka Turkiga, kuwaas oo mashaariic ku kacaya $78bn, in ka badan 14,000 oo arday Afrikaan ah ayaa wax ku bartay dalka Turkiga.
Iskaashiga dhaqaale ee xoojiyey ee u dhexeeya Turkiga iyo waddamada Afrika waxa qayb ka ahaa rabitaanka Turkiga ee ah in uu kala beddelo la-hawlgalayaasheeda ganacsiga, ayuu yidhi Ismaaciil Numan Telci, oo ah agaasime ku xigeenka xarunta daraasaadka bariga dhexe ee Ankara.
Halkii uu isku koobin lahaa derisyada dhow, Turkigu waxa uu la xidhiidhi jiray gobollo ballaadhan oo ay ku jirto Afrika si uu u beddelo hawl-galkiisa istiraatiijiyadeed. Arrintaas, Ankara waxa ay u tixgelisay waddamada Afrika in ay noqdaan shuraako siman ujeeddooyinkeeda siyaasadeed ee dibadda iyo sidoo kale yoolalka dhaqaale,” ayuu yidhi Telci.
Dhanka kale, hoggaamiyayaasha Afrika, waxay si isa soo taraysa u raadinayeen inay helaan la-hawlgalayaal horumarineed oo ka baxsan xarumaha taariikhiga ah ee Yurub ee leh taariikhda gumeysiga ee qaaradda.
“Sanadihii ugu dambeeyay, si kastaba ha ahaatee, wadamadani waxa ay si isa soo taraysa u baranayeen awoodooda gaarka ah, kaliya maaha awood dhaqaale laakiin sidoo kale awoodaha diblomaasiyadeed iyo militariga.
“Sidaas darteed, dalalkan waxay noqdeen kuwo u furan quwadaha cusub ee gobolka iyo kuwa caalamiga ah, oo uu ku jiro Turkiga, si ay u kordhiyaan hawlahooda si ay u difaacaan danahooda.”
Source Aljaziira
