14″ Oct”2022″ Al Jazeera
30-kii Juun, dhismaha cusub ee baarlamaanka Zimbabwe oo ay ku baxday $140m, oo uu dhisay oo uu maalgeliyay Shiinaha, ayaa lagu daah-furay caasimadda Harare, iyadoo hadiyad laga keenay Beijing.
Qaab-dhismeedkan adag, oo ku fadhiya 33,000 mitir oo laba jibbaaran oo ka kooban xafiis lix dabaq ah iyo qolal loogu talagalay xildhibaannada iyo shaqaalaha, ayaa ah tusaalihii ugu dambeeyay ee soo jiidashada quruxda badan ee Beijing ee ku wajahan dawladaha Afrika.
“Mashruucu wuxuu si xoog leh u taageerayaa dimuqraadiyadda Zimbabwe isagoo kor u qaadaya sumcadda waddanka,” maamulaha kooxda Dhismaha Shanghai Libo Cai ayaa yiri wakhtigaas.
Wasiirka warfaafinta Zimbabwe Monica Mutsvangwa ayaa sheegtay in dhismaha cusub uu astaan u yahay “xidhiidhka qoto dheer” ee ka dhexeeya Harare iyo Beijing.
Muddo sanado ah, Shiinuhu waxa uu xiriirka la samaystay dawladaha Afrika, isaga oo u qaybinaya deymo dulsaar yar iyo faragelin maaliyadeed iyada oo aanay jirin walaacyada soo jeedinta dimoqoraadiyada iyo xuquuqul insaanka ee caadiyan la socda deeqaha dawladaha reer galbeedka.
Waxa loogu yeero ‘Palace-Diplomacy’ waxa ay ku fadhidaa ku lug lahaanshaha ballaaran ee Shiinaha ee kaabayaasha Afrika marka loo eego baahida weyn ee qaaradda ee kaabayaasha dhaqaalaha iyo maalgelin yar si ay mashaariic uga midho dhaliyaan,” ayuu u sheegay Al Jazeera.
“Sababta ay [dhismaha dowladda] u noqdeen diiradda muhiimka ah waxaa qayb ahaan qaabeeya habka Shiinaha uu ula macaamilo Afrika,” ayuu raaciyay. “Waxay ku wajahan tahay gobolka, sidaas darteed qorshayaashaas waxaa inta badan qaabeeya rabitaanka jilayaasha gobolka.”
Falanqeeyayaasha qaar ayaa ku dooday in mashaariicdan baaxadda leh, ee ah kuwa si cad u muuqda, ay u adeegaan calaamad horumarka maadiga ah si ay u ururiyaan niyadda wanaagsan ee hoggaamiyayaasha Afrika ama ugu yaraan kobcinta siyaasadeed ee muddada gaaban.
La yaab ma leh markaa in dawladaha ka faa’iidaystayaasha ahi ay inta badan u soo bandhigaan dhismayaashan qaaliga ah inay yihiin guulo iyaga u gaar ah
“Dhibaatada kaliya ayaa ah in wada xaajoodyada ku lug leh mashaariicda noocan oo kale ah aysan had iyo jeer la kulmin imtixaanka aasaasiga ah ee daahfurnaanta, iyo dhowr mashruuc oo aan u muuqan kuwo u qalma lacagaha badan ee aragti ahaan lagu kharash gareeyey,” ayuu raaciyay. “Haddii eedda tan lagu dhejin karo Shiinaha [kali] waa su’aal ka duwan.”
Saamaynta dhabta ah ee hadiyadahaas ayaa ah mid aan la garanayn sababta oo ah faahfaahinta ku saabsan heshiisyada maalgashiga Shiinaha ee qaaradda ayaa inta badan ah kuwo aan caddayn oo qarsoodi ah, ayuu yiri Bhaso Ndzendze, oo ah borofisar ku-xigeenka siyaasadda iyo xiriirka caalamiga ah ee Jaamacadda Johannesburg.
Madmadowgu wuxuu ka dhigan yahay in xirmooyinka qaarkood isku mar loo tarjumi karo deyn, maalgashi, iyo gargaar, “ayuu yiri Ndzendze, oo sidoo kale ah agaasime hore oo cilmi-baaris ah oo ka tirsan Xarunta Cilmi-baarista Afrika iyo Shiinaha. “Kuwaani dabcan waa waxyaabo kala duwan waxayna ka dhigan yihiin saameyno kala duwan… waxaan u baahanahay nidaamyada macluumaadka si aan u suurtagelino hufnaanta si aan awood ugu yeelanno inaan sameyno falanqaynta faa’iido darrada muwaadiniinta iyo jilayaasha ka baxsan dawladda.”
Waxaas oo dhami waxay keeneen su’aalo ku saabsan sida maalgashiyadani uga faa’iideysanayaan Beijing mustaqbalka fog.
Sannadkii 2018-kii, wargeyska Faransiiska ka soo baxa ee Le Monde ayaa sheegay in xarunta Midowga Afrika (AU) ee Addis Ababa ay ka cabanayeen Shiinuhu oo 5 sano ka hor hadiyad u siiyay Midowga Afrika inay dhegaystaan sirta Ururka AU
Dhibaatada kaliya ee jirta ayaa ah in wada xaajoodyada mashaariicda noocan oo kale ah aysan mar walba buuxinin tijaabada aasaasiga ah ee daahfurnaanta, iyo dhowr mashruuc oo aan u muuqan kuwo u qalma lacagaha badan ee aragti ahaan lagu kharash gareeyay,” ayuu raaciyay. “Haddii eedda tan lagu dhejin karo Shiinaha [kali] waa su’aal ka duwan.”
Saamaynta dhabta ah ee hadiyadahaas ayaa ah mid aan la garanayn sababta oo ah faahfaahinta ku saabsan heshiisyada maalgashiga Shiinaha ee qaaradda ayaa inta badan ah kuwo aan caddayn oo qarsoodi ah, ayuu yiri Bhaso Ndzendze, oo ah borofisar ku-xigeenka siyaasadda iyo xiriirka caalamiga ah ee Jaamacadda Johannesburg.
“Madmadawgu waxay ka dhigan tahay in xirmooyinka qaarkood isku mar loo tarjumi karo deyn, maalgashi, iyo gargaar,” ayuu yiri Ndzendze, oo sidoo kale ah agaasime hore oo cilmi-baaris ah oo ka tirsan Xarunta Cilmi-baarista Afrika iyo Shiinaha.
“Kuwaani dabcan waa waxyaabo kala duwan waxayna ka dhigan yihiin saameyno kala duwan… waxaan u baahanahay nidaamyada macluumaadka si aan u suurtagelino hufnaanta si aan awood ugu yeelanno inaan sameyno falanqaynta faa’iidada faa’iido darrada muwaadiniinta iyo jilayaasha ka baxsan dawladda.”
Waxaas oo dhami waxay keeneen su’aalo ku saabsan sida maalgashiyadani uga faa’iideysanayaan Beijing mustaqbalka fog.
Sannadkii 2018-kii, wargeyska Faransiiska ka soo baxa ee Le Monde ayaa sheegay in xarunta Midowga Afrika (AU) ee Addis Ababa ay ka cabanayeen Shiinuhu oo 5 sano ka hor hadiyad u siiyay Midowga Afrika inay dhegaystaan sirta dawladda.
Saamaynta geopolitical
Khubaradu waxay aaminsan yihiin in sababta koowaad ee hindisaha Shiinaha ay tahay, in hal dhinac, uu balaadhiyo saamaynta juquraafiyeed ee qaaradda gaar ahaan marka uu sii wado Hindisaha Waddooyinka, isagoo sidoo kale hoos u dhigaya saamaynta tartankiisa caalamiga ah, ee ah Maraykanka iyo Yurub. .
“Waa in aynaan dhayalsan ilaa xadka ay Shiinaha ku salaysan maalgashiga ku salaysan ee Afrika ay dib u qaabayn karto isbahaysiga,” ayuu yiri John McCauley, oo ah borofisar ku-xigeenka dawladda iyo siyaasadda ee Jaamacadda Maryland. “Bixinta dhismayaasha iyo kaabayaasha waxay u ekaan kartaa caajisnimo iyo hab macaamil ganacsi oo lagu dhisayo saaxiibtinimada heer qaran, laakiin waxay u shaqeysaa siyaasad ahaan.”
“Waxaan aragnay isbedelo ku yimid mawqifyada dowladaha Afrika ee ku saabsan arrimo ay ka mid yihiin arrinta Taiwan iyo muranka badda Koonfurta Shiinaha. Muhiimad ahaan, cilmi-baaristu waxay muujineysaa in saameynta noocaan ah ay tahay eber: marka saameynta Shiinaha ay kor u kacdo, saameynta Mareykanka ayaa hoos u dhacda, “ayuu yiri.
Runtii, dhowr dawladood oo Afrikaan ah ayaa si la yaab leh uga caga jiiday inay Shiinaha ku dhaleeceeyaan qaab dhismeedka Golaha Xuquuqul Insaanka ee Qaramada Midoobay.
