28,November 2020 Aljazeera”
Hogaamiyaha kooxda TPLF Debretsion Gebremichael ayaa sheegay in Makelle ay ku jirto ‘duqeyn culus’ iyadoo ciidamada federaalku bilaabeen ‘wajiga ugu dambeeya’ ee khilaafka.
Axadii lasoo dhaafay, dowladdu waxay siisay kooxda TPLF ilaa Arbacada inay hubka dhigaan ama ay wajahaan weerar ka dhan ah Makelle sida ay soo tabisay wakaalada wararka AFP.
Hogaamiyaha xoogaga kacdoonka ee gobolka Tigrey ayaa sheegay in ciidamada dowlada Itoobiya ay bilaabeen duulaan ay ku doonayaan inay ku qabsadaan magaalo madaxda gobolka ee Makelle.
Debretsion Gebremichael, oo ah hogaamiyaha kooxda Tigray People’s Liberation Front (TPLF), ayaa wakaalada wararka ee Reuters u sheegay fariin qoraal ah oo uu soo diray Sabtidii in magaalada ay ku jirto “duqeyn culus”.
Billene Seyoum, oo ah afhayeen uhadashay xafiiska raiisul wasaaraha, ayaa sheegtay in ciidamada Itoobiya aysan “duqeyn doonin” goobaha shacabka, iyadoo intaa ku dartay “nabadgelyada Itoobiyaanku ee ku sugan Makelle iyo gobolka Tigrey waxay sii socotaa mudnaanta dowladda federaalka.”
Ethiopia waxay bilaabeysaa ‘wajiga ugu dambeeya’ ee duullaanka Tigreega: PM AbiyUN wuxuu ka digay ‘aad u daran’ gabaabsi ka jirta gobolka Tigreega ee EthiopiaSida loo arko wadaninimadii ugu horeysay ee Itoobiya ee Abiy Ahmed ayaa horseeday dagaal sokeeye
Kooxaha gargaarka ayaa ka baqaya in dad badan oo rayid ah waxyeelo ka soo gaarto magaalada Makelle oo ah magaalo ay ku nool yihiin 500,000 oo qof.
Telefishanka Al Jazeera ee Malcolm Webb, oo ka soo waramaya Nairobi, wuxuu sheegay inuu ka maqlay ilo badan oo ka tirsan millatariga Itoobiya in duullaankoodii caasimada gobolka uu bilaabmay.
“Ilo wareedyo qaar ayaa sheegaya in qaraxyada laga maqlayo waqooyiga magaalada,” ayuu yiri.
Sheegashooyinka dhinacyada oo dhan dirirtii seddex todobaad jirsatay ee u dhaxeysay ciidamada dowlada iyo kuwa TPLF ayaa noqotay mid aan macquul aheyn in la xaqiijiyo maxaa yeelay taleefanada iyo qadka internetka ee gobolka ayaa hawada ka maqan oo marinka aaga ayaa si adag loo ilaaliyaa.
Gelinkii hore ee Sabtidii, Abaanduulaha Guud Xasan Ibraahim ayaa bayaan uu soo saaray ku sheegay in ciidamada federaalku ay la wareegeen gacan ku haynta magaalada Wikro, oo ah magaalo 50 KM ujirta (30 mayl) waqooyiga ka xigta Makelle waxayna “maamuli doontaa Makelle maalmo gudahood”.
Raiisel wasaare Abiy Ahmed ayaa khamiistii ku dhawaaqay “wajiga ugu dambeeya” ee duullaanka lagu qaaday Tigray. Ku dhawaaqista ayaa timid kadib markii ay dowladii ugu dambaysay ee ay TPLF u dhiibtay inay is dhiibto uu dhacay Arbacadii.
Abiy ayaa ku dhawaaqay hawlgallo militari oo ay ka bilaabayaan Tigray 4tii Nofeembar ka dib khilaaf bilooyin ah oo u dhexeeyey xukuumadiisa iyo kooxda TPLF. Dowladiisa iyo tan Tigreega ee ay hogaamiso kooxda TPLF ayaa midba midka kale u arkaa mid aan sharci aheyn.
Abiy, oo ku guuleystay abaalmarintii sanadkii hore ee Nobel Peace Prize, ayaa ku eedeeyay hogaamiyaasha Tigreega inay bilaabeen dagaalka iyagoo weeraraya ciidamada federaalka ee ku sugan saldhig ay ku leeyihiin Tigray. Kooxda TPLF ayaa sheegaysa in weerarku ahaa mid kadis ah.
Abiy, oo ku dhawaaqay khamiistii militariga inuu bilaabayo “wajigii ugu dambeeyay” ee duullaankooda, wuxuu u sheegay wakiilada nabada ee Midowga Afrika maalin kadib in dowladiisa ay ilaalin doonto dadka shacabka ah ee Tigray wuxuuna diyaar u yahay inuu lahadlo wakiilada “si sharci ah uga shaqeynaya” gobolka, Bayaan ka soo baxay xafiiska ra’iisulwasaare Abiy laguma xusin wadahadal ay la yeesheen kooxda TPLF si loo joojiyo dagaalka
Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Ahmed ayaa magaalada Addis Ababa ku qaabilay ergayga Midowga Afrika [Twitter / @ PMETHIOPIA via Reuters] Bayaanka oo la soo saaray ka dib markii uu Abiy la kulmay ergooyinka Midowga Afrika – Madaxweynayaashii hore ee Ellen Johnson-Sirleaf ee Liberia, Joaquim Chissano ee Mozambique iyo Kgalema Motlanthe ee Koonfurta Afrika – waxay ku dartay dowladda inay ka go’an tahay “ilaalinta iyo nabadgelyada dadka rayidka ah”.
Debretsion wuxuu kaloo ku eedeeyay militariga wadanka deriska la ah Eritrea inay weerareen xeryaha qaxootiga ee Tigray si ay u soo qabtaan qaxooti ka soo cararay Eritrea.
Wakaaladda wararka ee Reuters ayaa sheegtay in aysan markiiba awood u lahayn in ay ka hesho faallo dowladda Eritrea.
Ugu yaraan hal gantaal oo laga soo tuuray Tigray ayaa lala beegsaday Ereteriya habeenkii Jimcaha, afar diblomaasi oo heer gobol ah ayaa u sheegay wakaaladda wararka ee AFP – waa weerarkii labaad oo noocan ah tan iyo markii uu khilaafka gudaha ee Itoobiya qarxay horaantii bishaan.
Ma jirin wax xaqiijin ah oo deg deg ah oo laga helay inta gantaal la soo riday, halka ay ku dhacday, iyo wax khasaaro ah ama waxyeelo ah oo ka dhashay.
Kooxda TPLF ayaa ku eedeysay itoobiya in ay taageero militari siiso dagaalada Eritrea, eedaas oo ay itoobiya beenisay.
Kooxda ayaa sheegatay mas’uuliyadda weeraro sidan oo kale ah oo lagu qaaday Eritrea laba toddobaad ka hor, laakiin ma jiro wax hadal ah oo ka soo baxay hoggaamiyeyaashooda jimcihii.
Kumanaan qof ayaa durbaba la rumeysan yahay in la dilay kadib weerarada cirka iyo dagaalka dhulka.
Qaramada Midoobey ayaa ku qiyaastay 1.1 milyan oo Itoobiyaan ah inay u baahan doonaan gargaar ka dhasha iskahorimaadka, kaasoo argagax ku beeray Geeska Afrika isla markaana ku hanjabaya inuu ku lug yeelanayo dalalka deriska ah.
In ka badan 43,000 oo qaxooti ah ayaa u qaxay Suudaan, iyadoo UN-ku ku qiyaasey in tiradaasi ay noqoneyso 200,000 lix bilood gudahood.
Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres ayaa carabka ku adkeeyay baahida loo qabo in la hubiyo ilaalinta dadka rayidka ah, xuquuqda aadanaha iyo marin u helka gargaarka wuxuuna “bogaadinayaa hadalkii Ra’iisul wasaare Abiy ee uu maanta ku xaqiijinayay sida ugu weyn ee ay dowladda Federaalka uga go’an tahay waajibaadkaas,” ayuu yiri afhayeenka Qaramada Midoobay
