7 December, 2020″ SOURCE : AL JAZEERA
Sheekooyinka naxdin leh ayay warinayaan qaxootiga Ethiopia ee galaya suudaan iyo rabshadaha gobolka tigray aawgiis
Tirada qaxootiga ka soo galaya dalka Suudaan ee ka soo jeeda gobolka Tigree ee ay colaaduhu aafeeyeen ee Itoobiya ayaa ka kordhay qiyaastii 400 maalintiiba in ka badan 800.
26 maalmood ayaa laga joogaa markii haweeneyda dhexdhexaadka ah ee ka timid Humera, oo ah magaalo ku taal woqooyiga gobolka Tigray ee Itoobiya, ay weyday xiriirkeedii ninkeeda iyo carruurteeda.
Waxay ka mid tahay tobanaan kun oo qaxooti Itoobiyaan ah oo todobaadyadii la soo dhaafay ka soo talaabay xadka dalka Suudaan si ay uga soo cararaan dagaalada qarxay horaantii bishii hore ee u dhaxeysay ciidamada dowlada federaalka iyo falaagada Tigreega.
Dadka barakacayaasha ah ee kudhaqan wadanka Ciraaq ayaa lawareegay meel ay gabaad kaheyn iyadoo booliska ay xireen xeryahaBurundi Qaxootiga si qasab ah ayaa lagu waayey, oo lagu jirdilay Tansaaniya: HRW
Iyada oo dhex fadhida teendho daamur ka sameysan oo ku yaal xero qaxooti oo ku taal xadka, ayay mar kale ka hubineysaa Xafiiska Bisha Cas ee Suudaan macluumaad cusub. Diyaar uma ahan inay is dhiibto, waxay sheegtay inay doorbideyso inay aagaga joogto, iyadoo rajeynaysa in ehelkeeda ay halkan ka soo muuqan karaan daqiiqad kasta.
Sheekooyinka noocaas ah ee kala-tagga ama qaxootiga ee aan awoodin inay la xiriiraan xubnaha qoyska ayaa halkan caan ku ah.
Bisha Cas ee Suudaan, oo ka shaqeyneysa xiriirinta Guddiga Caalamiga ee Laanqeyrta Cas, ayaa isku dayeysa inay caawiso.
“Waxaan bilownay barnaamij loogu magac daray ‘mideynta qoysaska’,” ayuu yiri Hudhaifa Mohamed Saleh, oo ka tirsan Bisha Cas ee Suudaan.
Bilowgii, waxaan u oggolaannay inay si bilaash ah ugu yeeraan xubnaha qoyskooda. Haddii taasi shaqeyn weydo, waxaan u dirnaa farriimo gaagaaban adoo adeegsanaya hay’adaha aan iskaashiga la leenahay ee Itoobiya. Ilaa iyo hada waxaan qabanay 2,500 oo wicitaano ah waxaan dirnay 86 fariimo. Toddobaatan boqolkiiba telefoonnada la soo waco waxay keenaan natiijooyin wanaagsan. ”
Dhowrkii maalmood ee la soo dhaafey, tirada qaxootiga imaanaya Suudaan waxay ka bateen qiyaastii 400 maalintiiba ilaa in ka badan 800, sida ay sheegtay Qaramada Midoobay.
Qeyb ka mid ah kordhinta waxaa sabab u ah dagaal cusub oo la sheegay inuu udhaxeeyo ciidanka Itoobiya iyo xoogaga kacdoonka ee daacada u ah Jabhada Tigray ee Xoraynta Tigreega (TPLF) aaga Shire galbeed ee xarunta gobolka, Mekelle.
“Waxaa jira cabsi badan,” ayuu yiri Andrew Mbogori, iskuduwaha xaaladaha degdegga ah ee Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan Qaxootiga. “Waxa jira [khilaafaad] fara badan oo kadhaxeeya gudaha Tigreega waxaayna u sahlanaatay ama ka badbaado badneyd inay yimaadaan Suudaan.”
Al Jazeera’s Mohamed Vall, oo ka soo waramaya xerada qaxootiga ee Um Rakuba, ayaa sheegay in ay jiraan dhaqdhaqaaqyo badan oo dhisme ah oo ka socda dejinta.
“Meeshu way balaaraysaa,” ayuu xusay. “Dareenka ayaa ah in xaaladdan ay qaadaneyso waqti badan ka hor inta aan la xallin; Dadku waxay leeyihiin guryahooda ma aadi karaan Itoobiya ilaa ay ka arkaan heshiis siyaasadeed, ilaa ay hubiyaan in deegaanka Tigray uu hoos yimaado maamulka dowlad deegaanka laga soo doortay. ”
Saacadihii hore ee 4tii Nofeembar, dowladda dhexe ee Addis Ababa waxay duullaan ku qaaday Tigray si ay u qabato hoggaamiyeyaasheeda kadib markii ay ku tilmaamtay weerar lama filaan ah oo ay ciidamada TPLF ku soo qaadeen ciidammadii ku sugnaa gobolka.
In ka badan bil dagaal ayaa la rumeysan yahay inay ku dhinteen kumanaan qof, in ka badan hal milyanna ay ku barakaceen halka qaar ka mid ah 47,000 oo kalena ay u kaxeeyeen Suudaan.
Toddobaad kadib qabsashadii Mekelle, dowladdu waxay sheegtay in khilaafku ku dhow yahay heer gabagabo ah waxayna ku dhowdahay qabashada hoggaamiyeyaasha kooxda TPLF. Kooxda TPLF, si kastaba ha ahaatee, waxay sheegaysaa in wali dagaalo kasocdaan banaanka xarunta gobolka.
Isaga oo ka soo waramaya meel u dhow xadka, Vall wuxuu sheegay in qaxootiga ka imanaya Itoobiya ay soo sheegaan dhacdooyin dhac ah, iyo sidoo kale in ay arkeen “laba wareeg oo rabshado ah: midda koowaad waa milatariga oo soo galaya si ay u eryaaan jabhadda. maleeshiyada maxaliga ah, gaar ahaan maleeshiyada Amxaarada ee la yiraahdo Fano, oo imanaya kadib jabkii jabhadda si ay u bililiqeystaan guryaha dhexdooda isla markaana ay uga saaraan dadka shacabka ah meelihii ay joogeen ”
Shimei Abra Adiko, oo ah qaxooti Itoobiyaan ah oo ku sugan Suudaan ayaa yiri: “Maleeshiyada waxay tiri waan na laynaa maxaa yeelay waxaan ka nimid Tigreega. Waxay nagu yidhaahdeen, ‘Waxaad haysataa 24 saacadood oo aad tagto’, waxayna bilaabeen inay dhacaan xoolaheenna iyo hantideenna. “
Kooxda TPLF ayaa sidoo kale ku eedeysay ciidamada ra’iisul wasaaraha Ethiopia Abiy Ahmed ciidamadooda inay dhac ka geysteen magaalada Mekelle.
Afhayeenka xisbiga TPLF Getachew Reda ayaa usheegay TV-ga ay leedahay kooxda TPLF in ay [bililiqeysteen] bililiqeystaan guryaha shacabka, huteelada iyo warshadaha waxyeelada geysanaya.
Dawladdu waxay horey u beenisay inay bartilmaameedsatay ama faquuqday qoomiyada Tigreega, waxayna ku adkaysatay in hawlaheeda ay “bartilmaameedsanayaan xubnaha xishoodka xun, falceliska iyo damiir laawayaasha ah ee kooxda TPLF”.
Iyada oo inta badan isgaarsiinta internetka iyo taleefanada Tigreega ay go’an tahay isla markaana aad loo xadiday helitaanka gobolka, way adagtahay in la xaqiijiyo hadalada labada dhinac ee dagaalamaya.
Qaar ka mid ah 46,000 oo qaxooti ah ayaa ku qulqulay Suudaan tan iyo markii dagaalka ka socda Ethiopia ee Tigray uu billowday bishii hore [Yasuyoshi Chiba / AFP]
7 December, 2020″ SOURCE : AL JAZEERA