18″ September “2022”AFP
Maxaa hakiyay geedi socodkii nabadeed ee Itoobiya?
Xaalada sii xumaanaysa ee Ethiopia waxay u badan tahay in ay gacan ka geysan karto oo kaliya in la sii kordhiyo cunaqabataynta Maraykanka ee lagu beegsanayo saraakiisha dawladda Itoobiya
Ciidamada Itoobiya iyo fallaagada Tigreega ayaa ku guuldarreystay in ay horumar ka gaaraan wada-hadallada nabadeed muddada shanta bilood ah ee xabbad joojinta oo dhammaatay bishii hore.
– 11-ka Sebtembar waxay ku beegan tahay maalinta koowaad ee sanadka cusub ee Itoobiya ee dalka ay colaaduhu aafeeyeen. Laakin ilaa hadda wax yar oo isbedel ah lagama soo qaadin sanadka cusub, maadaama dagaal uu dhexmaray dowladda federaalka iyo fallaagada Tigray dabayaaqadii bishii hore, kaasoo burburiyay xabbad joojin shan bilood ah.
Ugu yaraan 10 qof ayaa ku dhintay duqeymo dhanka cirka ah oo Talaadadii lala beegsaday xaafado ka tirsan magaalada Mekelle ee xarunta gobolka Tigray, iyadoo duqeymaha cirka iyo duqeymaha ay geysanayaan diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ay sii wadaan dhimashada, dhaawaca iyo argagaxa dadka rayidka ah suddenly announced a shift in stance,
Dagaalyahannada Jabhadda Xoreynta Shacabka Tigray (TPLF) iyo ciidamada Itoobiya – oo midba midka kale ku eedeeyay inuu ka dambeeyay rabshadihii 24-kii Ogosto – ayaa dhex-maray qaar ka mid ah dagaalladii ugu xoogganaa sannadkan, taasoo khatar ku ah inay wiiqdo rajada laga qabo wadahadallada nabadda.
“Isugeyn waa siddeed iyo toban dhimasho ah [tan iyo markii uu dagaalku dib u billowday] marka loo eego tiradayada,” Dr Fasika Amdeslasie, oo ah dhakhtar qalliin oo ka tirsan Isbitaalka ugu weyn ee Ayder Referral Hospital, ayaa u sheegtay Al Jazeera. “Kadib waxaa jira kuwa ay soo gaareen goyn, goyn, iyo dhaawacyo kale. Midkoodna ma ahayn dagaalyahanno hubaysan.”
Codsiyo ka yimid Qaramada Midoobay oo ahaa in si degdeg ah loo joojiyo dagaalka iyo in dib loo bilaabo wadahadalka waa la iska dhega tiray, iyadoo dagaallo ka dhacay meelo badan ay arkeen askarta Eritrea oo duqeeyay magaalooyin iyo tuulooyin ku yaal bartamaha Tigray. Ciidamada Eritrea ayaa ka barbar dagaalamayey ciidamada Itoobiya tan iyo markii uu dagaalku qarxay bishii November 2020.
Ciidamada Tigreega ayaa dhanka kale dib ula wareegay deegaano ka tirsan gobolada Canfarta iyo Axmaarada, taasoo keentay dhimasho iyo barakac cusub. Ciidamada sida gaarka ah u tababaran ee labada gobal ayaa is garabsanaya ciidamada Itoobiya oo dhawaanahan dagaal ku dhex maray.
Xaalada sii xumaanaysa waxay u badan tahay inay gacan ka geysatay go’aankii madaxweynaha Maraykanka Joe Biden uu horaantii bishan ku kordhiyay cunaqabataynta lagu beegsanayo saraakiisha dawladda Itoobiya sanad kale.
Malaayiin ayaa barakacay
Dagaalka Itoobiya ee waqooyiga ayaa horay u dilay tobanaan kun, haddii aanu boqolaal ahayn, 22-kii bilood ee lasoo dhaafay, iyadoo dalka uu sidoo kale burburiyay dagaallo ka dhacay gobollada Oromia iyo Benishangul Gumuz ee galbeedka dalka.
Malaayiin qof ayaa barakiciyay oo macaluul la soo deristay tan iyo markii uu ra’iisul wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed uu ciidamadiisa u diray gobolka Tigray, isagoo ku eedeeyay dowladda gobolka inay ka soo horjeedaan dowladda federaalka oo ay weeraro ku qaadayaan ciidamadooda.
Colaadda ka taagan dalka labaad ee ugu dadka badan Afrika ayaa waxa ay noqotay jahawareer sii waaraya ciidamada Itoobiya iyo Ereteriya, iyo sidoo kale malleeshiyaadka xulafada ah.
Iyadoo dib u soo celinta adeegyadu ay weli tahay qodob adag, sirta shirarka la sheegayo iyo hufnaan la’aanta iyo cusboonaysiinta dacwadaha waxay la macno tahay arrimo dheeraad ah oo laga yaabo inay gacan ka geysteen burburkii wadahadalka bishii hore.
Midowga Afrika ayaa si weyn uga warhayay safaradii uu ergaygiisa Obasanjo ku dhex maray caasimadaha Tigreega iyo Itoobiya, taasoo ka dhigaysa mid aan caddayn muddo bilo ah in wax horumar ah la samaynayo iyo in kale.
Ma cadda in oday dhaqameedka, oo aan weli si cad uga hadlin dagaalka soo noq-noqday, in ay u muuqato in uu si badheedh ah u qabsaday. Bartamihii bishii Ogosto, toddobaadyo ka hor inta aysan xabbaduhu billaabin, u-qaabilsanaha Mareykanka ee Addis Ababa, Tracy Jacobson, ayaa sheegtay in ay weli sugayso madaxweynihii hore ee Nigeria inuu ku dhawaaqo xilliga iyo goobta lagu qabanayo wadahadallada, oo loo maleynayo inuu yahay Kenya. .
Waxaa sidoo kale jirta arrinta madaxweynaha Eritrea Isaias Afwerki, kaasoo ka soo horjeeda fikradda heshiis dhexdhexaadin ah.
Todobaadkan, Eritereeya waxa ay bilaawday in ay qorto rag da’doodu tahay 55 jir iyo kuwa ka yar si ay u buuxiyaan millatariga oo ay suurtogal tahay in la geeyo dagaalka. Xeerbeegtida ayaa soo saaraysa in uu isku dayo in uu wax wadahadal ah ka keeno.