4″ September “2022” Aljazeera
Dhowr waddan oo Midowga Yurub ah ayaa ku dhawaaqay tallaabooyin degdeg ah oo lagula dagaallamayo qiimaha tamarta cirka isku shareeray ka dib dagaalka Ruushka ee Ukraine.
Dawladda Jarmalka ayaa ku dhawaaqday qorshe $65bn ah oo lagu caawinayo dadka iyo ganacsiyada si ay ula qabsadaan qiimaha sare u kaca iyada oo dhawr waddan oo Yurub ah ay soo saareen tallaabooyin degdeg ah oo loogu diyaar garoobayo jiilaalka dheer ka dib carqaladaynta gaaska Ruushka ee Yurub ka dib dagaalkii Ukraine.
Hogaamiyaha Jarmalka Olaf Scholz ayaa Axadii ku dhawaaqay tillaabooyin taxane ah iyadoo la eegayo rajada laga qabo in kharashka tamarta uu sare u kaco bilaha soo socda. Qiimaha tamarta ayaa cirka isku shareeray iyadoo Yurub ay isku dayaysay inay iska ilaaliso tamarta Ruushka ka dib duulaankii Moscow ee Ukraine dabayaaqadii Febraayo
Labo maalmood ka hor, Moscow waxay xirtay dhuumaha ugu weyn ee gaasta siinaya Yurub si aan xad lahayn, taasoo ku qasabtay waddamada sida Jarmalka inay raadsadaan sahay tamar kale meelo kale
Scholz waxa uu sheegay in dawladiisu ay qorshaynaysay joojinta guud ahaan gaaska bisha December balse waxa uu balan qaaday in wadankiisu uu ka gudbi doono jiilaalka.
“Ruushka hadda ma ahan lamaane tamar la isku halayn karo,” ayuu Scholz ku sheegay shir jaraa’id oo uu ku qabtay Berlin.
Hogaamiyaha Jarmalka ayaa sheegay in xirmadan looga golleeyahay in macaamiisha iyo ganacsiyada laga ilaaliyo sicir bararka sare u kaca iyadoo la raacayo tallaabooyin ay ka mid yihiin kor u qaadista faa’iidada iyo kabitaanka gaadiidka dadweynaha.
Shaqaalaha canshuurta bixiya waxay heli doonaan gunno qiimaha tamarta hal mar ah $300, halka qoysaskuna ay heli doonaan gunno hal mar ah oo ah $100 ilmo kasta, taas oo labanlaabanaysa kuwa dakhligoodu hooseeyo.
Sannadaha soo socda, qaar ka mid ah $12bn ilaa $13bn ayaa loo qoondayn doonaa sannad kasta si loogu kabo dayactirka dhismooyinkii hore.
Si kastaba ha ahaatee, qoysaska Jarmalku waxay ku qasbanaan doonaan inay bixiyaan ku dhawaad $500 oo dheeraad ah sannadkii gaaska ka dib markii cashuurta la dejiyay si loogu caawiyo yutiilitida kharashka beddelka sahayda Ruushka.
Canshuurta, oo loo soo bandhigay si ay uga caawiso Uniper iyo kuwa kale ee wax soo dejisa inay la qabsadaan qiimaha sare u kaca, ayaa la soo rogi doonaa laga bilaabo Oktoobar 1 waxayna socon doontaa ilaa Abriil 2024
‘Dharbaaxo tamareed oo go’an’
Ciwaanka muuqaalkiisa maalinlaha ah habeenkii Sabtida, madaxweynaha Ukraine Volodymyr Zelenskyy wuxuu u sheegay dadka reer Yurub inay filayaan jiilaal adag ka dib markii Moscow ay xidhay dhuumaha Nord Stream 1.
“Ruushka wuxuu diyaarinayaa dharbaaxo tamareed oo muhiim ah dhammaan dadka reer Yurub jiilaalkan,” ayuu yidhi.
Toddobaadkii hore Moscow waxay sheegtay inay sii wadi doonto dhuumaha Nord Stream 1, oo ah marinkeeda gaaska ee ugu weyn Jarmalka, iyadoo dalalka G7 ay ku dhawaaqeen inay xadidayaan qiimaha la qorsheeyay ee dhoofinta saliidda Ruushka.
Kremlin-ka ayaa sheegtay in ay joojin doonto shidaalka ay ka iibinayso dalal kasta oo dhaqan-geliyay heshiiska.
“Dawladda Jarmalku waxa ay leedahay waddanku waa uu jiri karaa jiilaalka, isagoo dhisay kayd gaas ah oo gaaraya 85 boqolkiiba awoodda,” ayuu yiri Harry Fawcett oo ka tirsan Al Jazeera.
Laakin kaydka tamarta ee Jarmalka iyo wadamada kale ee Yurub ayaa gacan ka gaysatay in qiimaha cirka loo diro iyada oo ay weheliso cabsi laga qabo malaayiinta soo food saartay faqriga shidaalka.
Wadamada Yurub oo dhan ayaa ka fiirsanaya talaabooyin la mid ah.
Dalka Talyaaniga, dawladdu waxay dhawaan ansixisay xirmo gargaar $17bn ah si ay uga caawiso shirkadaha iyo qoysaska inay ka ilaaliyaan qiimaha tamarta iyo kor u kaca qiimaha macaamiisha.
Taasi waxay kor u kacday qaar ka mid ah $35bn miisaaniyadeed tan iyo Jannaayo si loo jilciyo saamaynta koronta-sare, gaaska iyo batroolka.
Xirmada hoos timaada, Rome waxay kordhisay rubuci afraad ee tallaabooyinka jira ee looga golleeyahay in lagu dhimo biilasha korontada iyo gaaska ee qoysaska dakhligoodu yar yahay iyo sidoo kale dhimista waxa loogu yeero “kharashka nidaamka”
Goynta cashuuraha laga qaado shidaalka bamka oo lagu waday inuu dhaco 21-ka Ogosto ayaa la kordhiyay ilaa 20-ka Sebtembar.
Talyaanigu wuxuu sidoo kale ka fiirsanayaa inuu ka hortago shirkadaha tamarta inay sameeyaan isbeddel hal dhinac ah oo ku saabsan qandaraasyada korontada iyo gaaska ilaa Abriil 2023, sida ku cad tillaabooyinka qabyada ah ee ay ansixisay dowladda horraantii Ogosto.
Dhibaatada nololeed ee qaaliga ah
“Talyaanigu wuxuu ku kharash gareeyay 100 bilyan oo Yuuro gaaska iyo tamarta waana mid ka mid ah kuwa ugu badan ee la soo dejiyo Ruushka,” ayuu yiri Ben Aris, aasaasaha iyo tifaftiraha bne IntelliNews, oo ah ganacsi khaas ah, dhaqaale iyo dhaqaale oo daboolaya Ruushka iyo Bariga Yurub.
“Si taas loo eego macnaha guud, waxay ku kacaysaa ku dhawaad 12 bilyan oo Yuuro waddan sidaas oo kale ah. Tani waa mid aad qaali u ah, waxa aan hadda aragno ayaa ah kharashyada oo bilaabaya inay sii qulqulaan, ”ayuu u sheegay Al Jazeera
Finland iyo Sweden ayaa Axadii sidoo kale shaaca ka qaaday qorshayaal ay ku bixinayaan balaayiin doollar oo dammaanad qaad ah shirkadaha tamarta ee dalalkooda ka dib markii shirkadda Gazprom ee Ruushka ay xirtay dhuumaha gaaska ee Nord Stream 1, taasoo sii fogeyneysa xiisadda tamarta Yurub.price cap on Russian oil exports.
Finland waxa ay higsaneysaa in ay bixiso $10bn halka Sweden ay qorsheyneyso in ay bixiso $23.2bn (250 bilyan oo lacagta Swedishka ah) oo dammaanad qaad ah.
“Barnaamijka dowladdu waa ikhtiyaarka maalgelinta ee ugu dambeeya ee shirkadaha haddii kale loogu hanjabo khasaare,” Ra’iisul Wasaaraha Finland Sanna Marin ayaa tiri
Dhanka kale, rajada hoggaanka xisbiga Conservative-ka ee UK Liz Truss ayaa ku dhawaaqday inay damacsan tahay inay qeexdo aragtideeda ku aaddan sida ay wax uga qaban karto kor u kaca kharashaadka tamarta toddobaad gudihii
Talaadada. Boqortooyada Midowday (UK) waxay leedahay qiimo dhimis qandaraasyada tamarta qoyska ee aadka loo isticmaalo laakiin biilasha tamarta ayaa boodi doona 80 boqolkiiba, celcelis ahaan 3,549 rodol ($ 4,188) laga bilaabo Oktoobar, maamulaha Ofgem ayaa yidhi, isagoo ugu yeeraya “dhibaato” u baahan in wax laga qabto faragelin degdeg ah oo dawladeed