21″ January “2023” ALJAZEERA
Wafdi ka socda Qaramada Midoobay, oo wadahadalo kula yeeshay saraakiisha sarsare ee Taliban ee Afgaanistaan, ayaa u dhaqaaqay dhanka xuquuqda haweenka, ku xigeenka xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay, Amina Mohammed ayaa u sheegtay Al Jazeera Sabtidii, iyadoo ka digtay in wax badan ay dhiman yihiin.
Kulankaan heerka sare ah ayaa horaantii todobaadkan waxa uu ku soo beegmayaa iyadoo si weyn loo dhaleeceeyay kooxda Taliban ee ka talisa haweenka ka mamnuucday jaamacadaha iyo ururada samafalka bishii hore. Malaayiin gabdho ah oo dugsiga sare ah ayaa durba lagu xayiray guryahooda iyadoo dugsiyadu weli xiran yihiin.
Taliban waxay dib ugu laabatay ballanqaadkeedii xuquuqda haweenka iyo xorriyadda warbaahinta tan iyo markii ay xoog ku qabsadeen awoodda Ogosto 2021 ka dib markii ay burburtay dawladdii ay reer galbeedku taageereen.
“Waxaa jiray xoogaa horumar ah. Qaar ka mid ah ka-dhaafitaannada ayaa lagu sameeyay amarrada ka hadlaya waaxda caafimaadka,” Mohammed, oo wafdiga hoggaaminayay, ayaa yiri, isaga oo tixraacaya dib u bilaabista shaqada saddex NGO-yo usbuucii hore.
“Waxaan u maleynayaa in taasi ay sabab u tahay beesha caalamka, iyo gaar ahaan la-hawlgalayaasha tan maalgelinaya waxay awoodeen inay muujiyaan saameynta iyo saameynta adeegyada haweenka-ka-haweenka, gaar ahaan dhalmada,” ayay raacisay.
Kuma filna, ayay tidhi, iyada oo intaa ku dartay in ay taasi ahayd bilawgii hore. “Waxaan furnay dildilaac waxaana rajeyneynaa in dib-u-celinta aan ugu dambeyntii gaadhno heer aad ka takhalusto amarradaas iyo haweenku waxay ku soo noqdeen dugsiga iyo gabdhaha iyo dabcan goobta shaqada.”
Dublamaasiyada Qaramada Midoobay oo 61 jir ah ayaa sheegtay in wafdigeeda ay la kulmeen xubno ka tirsan golaha wasiirada oo ay ka mid yihiin wasiirk犀利士 a arrimaha dibadda, ra’iisul wasaare ku xigeenka iyo wasiirka qaxootiga iyo dadka soo laabtay.
Waxa kale oo ay kooxdu la kulantay Badhasaabka Gobolka Qandahaar, iyo sidoo kale Shuurada (Golaha Hoggaanka) oo u xilsaaran in ay go’aamo badan oo muhiim ah dalka ka qaataan.
“Mar walba aad ayaan u caddaaday in aan halkaas u aadayo fursad aan ku sii daayo codadka haweenka Afqaanistaan. Waxaan ka maqalnay haween dhalinyaro ah oo leh, ‘Uma baahnno codkaaga, waxa aan u baahanahay waa in aad noo kordhiso” ayuu Mohammed u sheegay Al Jazeera wareysi uu siiyay.
Abdul Qahar Balkhi, oo ah afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Taliban, ayaa sheegay in qaar ka mid ah NGO-yada ay isku dayayaan inay ka abuuraan waxa uu ugu yeeray ‘isbeddel bulsho’ ee Afgaanistaan.
Laakiin wuxuu sheegay in Taliban ay u ogolaato ururada inay shaqeeyaan haddii ay la socdaan qiyamka dalka.
NGO-yadaas oo ay ka go’an tahay “mabda’a asaasiga ah ee shaqada NGO-yada [sida] dhexdhexaadnimada iyo dhexdhexaadnimada” ayaa laga reebay meelaha qaarkood, oo ay ku jiraan caafimaadka, Balkhi ayaa u sheegay Al Jazeera Sabtidii.
Maxamed, wasiirkii hore ee deegaanka ee dowladda Nigeria, ka hor inta aysan booqan Kabul, waxay la xiriirtay 57-da xubnood ee Ururka Iskaashiga Islaamka (OIC), kuwaas oo walaac ka muujiyay xayiraadaha haweenka.
Ururka OIC oo ay ku mideysan yihiin dalalka Muslimka ah ayaa bayaan uu soo saaray ku sheegay in waxa ka socda Afgaanistaan uu yahay mid ka dhan ah Qur’aanka Kariimka iyo Islaamka.