Isniinta 17 Maajo 2021 “https://www.theguardian.com
Laba boqol oo Falastiiniyiin ah, oo ay ku jiraan 59 carruur ah, ayaa lagu dilay toddobaad gudihiis weerarro ka dhacay Qaza, saraakiisha caafimaadka ee dhulkaas ayaa sheegay, iyadoo Benjamin Netanyahu uu tilmaamay in duqeynta Israa’iil ay ka caroon doonto inkasta oo ay sii kordheyso cadaadiska adduunka ee lagu joojinayo dhiigga daadanaya.
Xayeysiinta
Subaxnimadii hore ee Isniinta, diyaaradaha dagaalka ayaa duqeymo culus oo culus waxa ay ku qaadeen magaalada Qaza, iyaga oo ruxaya guryaha dabaqyada ah isla markaana kubbado dab ah hawada u diraya. Israel waxay sheegtay inay “garaacday 110 bartilmaameed” habeenimadii, oo ay ku jiraan xaafad ay dad badani ku badan yihiin.
Ma cadda inta qof ee laga yaabo in la dilay. Intii lagu jiray usbuucii la soo dhaafay, weerarada Israel waxay burburiyeen xarun caafimaad, waxay garaaceen guriga shaqaale samafal, waxay dileen laba dhakhtar, waxay burburiyeen daarihii dhaadheeraa , waxay qarxiyeen warshad furaashyada waxayna dhulka dhigeen xafiisyo ay leeyihiin wakaaladaha wararka caalamiga ah.
Madaxweyne Abdel Fatah al-Sisi ee Masar, oo muddo dheer u shaqeynayay dhexdhexaadiye u dhexeeya Israel iyo Xamaas, ayaa sheegay Isniinta in xabad joojinta laga gaari karo meel dhexdeeda. “Rajada wali way jirtaa in ficil wada jir ah lagu soo afjaro khilaafka,” ayuu u sheegay suxufiyiinta.
Si kastaba ha noqotee, khudbad telefishanka laga sii daayay galinkii dambe ee Axaddii, Netanyahu wuxuu sheegay in weerarada milateri “ay waqti qaadan doonaan”. Israel “waxay rabtaa inay qiimo culus ka qaado” Xamaas, ayuu yidhi.
Xagjiriinta Qaza ayaa sidoo kale cadaadiyay, iyaga oo gantaalo ku garaacaya goobaha rayidka ee Israel. Mid ayaa ku dhacay sunagog ku yaal koonfurta magaalada Ashkelon saacado ka hor adeegyada fiidkii ee ciidaha Yuhuudda ee Shavuot, adeegyada degdegga ee Israel ayaa sidaas yidhi. Wax dhaawac ah lama soo sheegin.
Warbixinada Israel ee aan la xaqiijin ayaa sheegaya in dalku diiday dalabyo dhowr ah oo lagu joojinayo duqeynta, taas oo ay dowladu ku andacooneyso inay tahay in hoos loo dhigo awooda Xamaas.
Yoav Limor, oo ah faalleeye ka tirsan wargayska Israel Hayom, ayaa qoray usbuucii la soo dhaafay in Israa’iil “ay ciyaaraysay waqti” ilaa cadaadiska diblomaasiyadeed uu noqday mid xoog badan. Wuxuu qoray: “Israel waxay tiri maya dhamaan soo jeedinta dhex dhexaadinta si loo gaaro xabad joojin, laakiin ficil ahaan, waxay dooneysaa in la kordhiyo guulaha howlgalka ka hor inta aan la yeerin foorida.”
Cadaadis caalami ah oo ku wajahan wicitaan mideysan oo lagu joojinayo colaadaha ayaa waxaa xayiray xulafada ugu sareysa Israa’iil, Mareykanka, kaasoo hor istaagay hadalada golaha amniga ee Qaramada Midoobay ee dalbanaya xabad joojinta.
Biden oo la xiriiray -Netanyahu Sabtidii ma xusin Mareykanka in uu ku booriyay Israel inay ka mid noqoto xabad joojinta. Maantana xoghayaha arrimaha dibedda ee Mareykanka, Antony Blinken, wuxuu yiri “ugu dambeyntiina waa mid u taal dhinacyada inay caddeeyaan inay doonayaan inay raacaan xabad joojin”.
Diblomaasiyiinta ayaa sheegaya in Washington ay ka walaacsan tahay cambaareynta Qaramada Midoobay inay faragelin ku sameyn karto dadaalada qolka ka socda. Safiirka Joe Biden ee Qaramada Midoobay, Linda Thomas-Greenfield, ayaa sheegtay in Mareykanku “si hagar la’aan ah uga shaqeynayay dariiqyada diblomaasiyadeed” si loo joojiyo dagaalka. Hady Amr, oo ah ku-xigeenka kaaliyaha ay soo dirtay Blinken, wuxuu ku sugnaa Israel wadahadal.
Tirooyin kale oo loo arko inay ku dhow yihiin xisbiga madaxweyne Biden ayaa iyaguna hadlay. Ben Rhodes, oo ah qoraagii hore ee Barack Obama iyo kaaliyahiib siyaasada arrimaha dibada, ayaa ku qoray Twitter-ka in aysan macquul ahayn Mareykanka in uu Indhahaha ka daboosho qasaarahaan soo gaaray dadka rayidka ah ee Gaza – oo ay ku jiraan caruur aad u tiro badan – iyo in uusan si cad ugu dhawaaqin xabad joojin”.
Si kastaba ha noqotee, Washington waxay ahayd mid aad u adkaysi badan, si kastaba ha noqotee, oo ku saabsan weerarkii Israel ee usbuucaan dhammaadkiisa oo lagu burburiyey dhisme xafiis oo ay deganaayeen wakaaladaha wararka ee AP iyo Al Jazeera. Blinken ayaa faallooyinkiisii maalintii Isniinta wuxuu ku sheegay inuu Israel weydiistay cadeymo sheegashadeeda ah in Xamaas ay ka shaqeyneyso dhismaha, laakiin shaqsiyan “ma arag wax macluumaad ah oo la bixiyay”.
Maalintii Isniinta, ma jirin wax calaamado ah oo xittaa xabad joojin ku meel gaar ah si loogu oggolaado dhakhaatiirta ku sugan Qaza inay ka soo kabtaan dadka – kuwa nool iyo kuwa dhintay – dhismayaasha dumay.
Xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay, António Guterres, ayaa sheegay in xiisadda Israa’iil iyo Falastiin ay ku wajahan tahay “xasillooni aan la isku haleyn karin oo xagga amniga iyo bani’aadamnimada ah”.
“Dagaalku wuxuu halis u yahay inuu u jiido Israel iyo Falastiin rabshado soo noqnoqda oo cawaaqib xumo u leh labada bulsho iyo gobolka oo dhan,” ayuu Guterres u sheegay golaha amniga ee Qaramada Midoobay Axaddii. “Waxay awood u leedahay inay soo bandhigto dhibaato amni iyo mid bini’aadanimo oo aan la isku haleyn karin iyo inay sii kobciso xagjirnimada, kaliya ma ahan dhulka Falastiin ee la haysto iyo Israel, laakiin gobolka guud ahaan.”
Xayeysiinta
Colaadaha ayaa si isdaba joog ah usii kordhayay usbuucii la soo dhaafay, taas oo ka dhigan dagaalkii ugu xumaa ee ka dhaca dhulka ay ku nool yihiin 2 milyan oo Falastiiniyiin ah tan iyo dagaalkii burburay ee 2014 ee u dhaxeeyay Israel iyo Xamaas.
Cudurkan ugu dambeeya wuxuu ka bilaabmay Bariga Qudus bishii hore markii booliska Israa’iil ay ka hortageen isu imaatinada dadweynaha reer Falastiin inta lagu gudajiray bisha Ramadaan iyo hanjabaada qoysaska Falastiiniyiinta looga saarayo Yuhuudda degtay. Xiisadda ayaa qarxday kadib markii booliska Israa’iil ay dhaawaceen boqolaal Falastiiniyiin ah intii ay socdeen mudaharaadyada, saraakiishii xirtay rabshadaha ayaa xoog ku galay masaajidka al-Aqsa – oo ah goobta saddexaad ee ugu cibaadada badan Islaamka.
Xamaas ayaa bilowday inay gantaalo ku garaacdo magaalada Qudus maalintii Isniinta, taasoo dhalisay weeraradii Israel ee Qaza.
Israa’iil ayaa sheegtay in boqolaal gantaal oo ay soo rideen xagjiriintu ay ku dhaceen gudaha Qaza, waxayna la wadaagtay muuqaalo cirka ah oo muujinaya khalad dhacay. Difaaca Carruurta Caalamiga ah (Falastiin) ayaa sheegtey usbuucii la soo dhaafey in baaritaanadii ugu horeeyey ay soo jeediyeen hal qarax oo ay ku dhinteen sideed Falastiiniyiin ah, oo ay ku jiraan laba caruur ah, uu ka dhashay gantaal guri lagu soo sameeyey oo gaagaaban.
Xamaas iyo kooxda xagjirka ah ee Islamic Jihad waxay qireen 20 dagaalyahan oo lagu dilay dagaalka. Israel ayaa sheegtay in tirada dhabta ahi ay intaas ka badan tahay isla markaana ay soo bandhigtay magacyada iyo sawirada labaatan darawal oo la sheegay inay hawl-wadeenno ahayd oo ay sheegtay inay “tirtireen”
Weerarka ayaa ku barakacay ilaa 34,000 oo Falastiiniyiin ah guryahoodii, wakiilka Bariga Dhexe ee Qaramada Midoobay, Tor Wennesland, ayaa u sheegay kulan deg deg ah oo ay yeesheen golaha amniga ee Qaramada Midoobay, halkaas oo sideed wasiir arrimo dibadeed ay uga hadleen khilaafka.
Wasiirka arrimaha dibedda ee Falastiin, Riyad al-Maliki, ayaa ku boorriyay golaha amniga inay qaadaan tallaabo lagu joojinayo weerarada Israa’iil. Safiirka Israel ee Qaramada Midoobay, Gilad Erdan, ayaa ku boorriyay golaha in ay cambaareeyaan “weerarada aan kala sooca lahayn iyo kuwa aan laga fiirsan” ee Xamaas.
