2″ December “2022”
By Tafi Mhaka
Mhaka has a BA Honours degree from the University of Cape Town and works in the communications industry.
Giorgia Meloni waxa ay ka dayrisay Imbaraadooriyadda dhaqaalaha Faransiiska ee Afrikadii uu horey u gumeeysay iyadoo Talyaaniga oo ka talinayay dhulalka Eritereeya, Soomaaliya, Liibiya iyo Itoobiya aan soo qaadin dambiga uu wadankeedu ku leeyahay dhibaatooyinka Afrika ee hada jira
Laga soo bilaabo Meloni iyo Macron ilaa Putin, midkoodna ma jiro hoggaamiye diidan ka faa’iidaysiga neo-imperialist ee Afrika
Muuqaal laga soo duubay Ra’iisul Wasaaraha Talyaaniga Giorgia Meloni oo ka dayrinaysa Imbaraadooriyadda dhaqaalaha Faransiiska ee Afrika, lagana jaray waraysi ay siisay TV-ga Talyaaniga ee La 7 bishii Janaayo 2019, ayaa dhawaanahan noqday mid faayras ah, ooy ammaan badann kaga heshay, Yurub iyo Afrikaba.
Fiidiyowga, siyaasiga midigta fog ayaa ku andacoonaya in Faransiisku uu isticmaalayo “lacagta gumeysiga” – CFA Franc – si uu “ka faa’iidaysto kheyraadka” waddamada Afrika. Kadib waxay soo bandhigtay sawirka caruur macdan qodayaal ah oo reer Burkina Faso ah, waxayna sheegtay in “50 boqolkiiba wax kasta oo Burkina Faso ay dhoofiso”, oo uu ku jiro dahabka ilmaha sawirka ku jira “uu hoos u dego tunnel si uu u soo saaro”, “wuxuu ku dhammaanayaa khasnadda Faransiiska
Sheegashada khaldan ee Meloni waxaa meesha ka saaraya Talyaaniga, oo ka mid ahaa gumaystayaashii reer Yurub ee Afrika. oo ka talinayay dhulalka Eritereeya, Soomaaliya, Liibiya iyo Itoobiya.
Burburkii boqortooyadii Talyaanigu u gaysatay Afrika, iyo cawaaqib xumada ka dhalan karta ka faa’iidaysiga casriga ah, ayaa si wanaagsan loo diiwaangeliyey.
Si kastaba ha ahaatee, Meloni waligeed kama hadlin dambiga uu wadankeeda ku leeyahay dhibaatooyinka Afrika ee hadda jira, ma bixiso raaligelin, mana ku baaqdo magdhow.
Faransiisku xaqiiqdii waxa uu isticmaalayaa CFA Franc – lacag uu dammaanad qaaday Faransiiska oo ku xiran Euro – si uu saamayn ugu yeesho dalalkii uu hore u gumaysan jiray ee Afrika.
Waxay dammaanad qaadaysaa qiimaha faranka CFA, laakiin beddelkeeda waxay u baahan tahay waddamada isticmaala inay 50 boqolkiiba kaydka sarifka lacagaha qalaad ku hayaan khasnadda Faransiiska.
Tani waxay si dhab ah meesha uga saaraysaa dhammaan madax-bannaanida lacageed ee dalalkan, waxayna siisay dabool sharci ah boolida cusub ee gumeysiga.
Laakiin awoodda muuqata ee Meloni ee ah in ay aqoonsato oo ay ugu yeerto siyaasadaha ugaarsiga ee Faransiiska ee ku wajahan gumeysigeedii hore waa in aysan qofna ku khiyaanayn in ay rumaysato in ay wax dano run ah ka leedahay wax ka qabashada sii socota ee ka faa’iidaysiga Yurub ee Afrika.
Noofambar 20, isaga oo ka hadlayay shir madaxeedka waddamada ku hadla afka Faransiiska ee Tunisia, Macron wuxuu isku dayay inuu difaaco joogitaanka dalkiisa ee Afrika isagoo farta ku fiiqay Ruushka.
“Kaliya waa inaad fiirisaa waxa ka socda Jamhuuriyadda Bartamaha Afrika ama meel kale si aad u aragto in mashruuca Ruushka ee halkaas ka socda, marka Faransiiska la riixo, uu yahay mashruuc ugaadhsiin,” Macron ayaa yidhi.
Hogaamiyaha Faransiiska waa ku saxsan yahay inuu ku dhawaaqo mashruuca Ruushka ee Afrika mashruuc “predation”. Si kastaba ha ahaatee, isku daygiisii ahaa in uu isku mar soo bandhigo mashruuca faransiiska (oo aad u da’ weyn oo ka sii weyn) ee ugaadhsiga inuu yahay mid waxtar leh ama xitaa ka faa’iidaysta dadka Afrikaanka ah ayaa kaliya lagu tilmaami karaa xishoodla’aan.
Ruushka ayaa sidoo kale ka qayb qaadanaya ciyaartan foosha xun ee gumaysiga. Madaxdeedu waxay u muuqdaan kuwo aad u xiiseynaya inay tilmaamaan in Ruushku waligiis gumeysi ka sameynin Afrika sidaas darteedna uusan gelin “dambiyada dhiigga ee gumeysiga” sida kuwa ay xafiiltamaan juqraafiyeedka reer galbeedka.
Bishii Luulyo, wasiirka arrimaha dibadda Sergey Lavrov wuxuu sheegay in Ruushku uu garab taagan yahay dalabaadka Afrikaanka ah ee ah in la dhammaystiro geeddi-socod ka-tagidda gumeysiga
Dhanka kale, Madaxweyne Vladimir Putin oo ka hadlayay madasha sannadlaha ah ee arrimaha dibadda ee Valdai Discussion Club oo ka dhacay magaalada Moscow 24-kii Oktoobar, ayaa hoosta ka xarriiqay taageeradii uu Ruushku u fidiyay waddamada Afrika intii ay socdeen halgankii xorriyadda. Isaga oo sharxaya rabitaankiisa ku aaddan in reer galbeedku ay ka saran yihiin quruumaha kale, waxa uu sheegay in reer galbeedku ay wataan danahooda iyaga oo aan “ka fikirin cawaaqibka ka dhalan kara dalalka Afrika”.
Dabcan, dagaalka joogtada ah ee Ruushka ee gardarrada gardarrada ah ee Ukraine oo keliya ayaa si fudud u beeninaysa sheegashada Lavrov iyo Putin ee ku saabsan taageerada waddankooda ee gumeysiga, xorriyadda iyo madax-bannaanida badan.
La shaqaynta casriga ah ee Ruushku la leeyahay Afrikana laguma tilmaami karo mid gumaysi-la’aan ah. Dhab ahaantii, wakiilada Ruushku waxay si diyaar ah ugu hawlan yihiin cadaadiska iyo rabshadaha gumeysiga ee dalal badan oo Afrikaan ah.
Sida lagu sheegay warbixin ay soo saartay goobta isku dhacyada hubaysan iyo Mashruuca Xogta Dhacdada (ACLED) bishii Sebtembar, tusaale ahaan, Kooxda Wagner ee Ruushka (xoog calooshood u shaqeystayaal gaar ah oo ah wakiilka Kremlin) waxay ku hawlan yihiin “heerka sare ee bartilmaameedka rayidka” ee iskahorimaadyada- CAR iyo Mali. Rabshadahan siyaasadeed ee salka ku haya “waxay ka sarreeyaan heerka beegsiga rayidka ah ee ay gaysanayaan ciidamada dawladda ee xulafada ah, iyo sidoo kale kooxaha kacdoonka wada ee ka hawlgala xaalad kasta”. Warbixinta UNSC ee 2021 ee ku saabsan hawlaha Wagner ee CAR waxay gaadhay isla gabagabo.
Xadgudubyada ay gaysteen Ruushka iyo ciidamada dowladda ee xulafada la ah “waxaa ka mid ahaa kiisas awood xad dhaaf ah, dilal aan loo meel dayin, qabsashada iskuulada iyo bililiqo ballaaran, oo ay ku jiraan hay’adaha samafalka,” ayaa lagu yiri warbixinta. Kooxda Wagner ayaa sidoo kale lagu eedeeyay inay ka faa’iidaysanayso kaymaha iyo heshiisyada macdanta ee CAR, Mali iyo Sudan.
Isku soo wada duuboo, way sii adkaanaysaa in la ogaado farqiga u dhexeeya hab-dhaqanka Ruushka ee Afrika iyo ka faa’iidaysiga gumeysiga ee reer galbeedka. Sida Faransiiska oo kale, Ruushku wuxuu sidoo kale ku sugan yahay Afrika si uu u ballaariyo oo uu u difaaco danihiisa juqraafiyeed iyo dhaqaale kharash kasta – ma laha dan dhab ah habka gumeysiga.
