10″ December “2022”” AFP
Maanta waxaa caalamka laga xusay maalinta xuquuqul insaanka oo ku beegan 10 December iyadoo Magangelyo-doon badan u dhashay africa ay ka dalbanaya beesha caalamka inay ka soo baxdo mabaadi’deeda ilaalinta xuquuqda aadanaha
Dheeho.com
74 sano ayaa laga joogaa markii Qaramada Midoobay ay aqoonsatay sinnaanta iyo xuquuqda lama taabtaanka ah ee dhammaan bini’aadamka si ay ugu noolaadaan si xor ah oo nabad ah,iyadoo Magangelyo-doonka african- ka ah ay taagan yihiin albaabada xarumaha UN-ka si ay u soo ceshadaan arimahooda xuquuqul insaanka ee lama taabtaanka ah
David Yambio waxa uu socod ku tagay xarunta hay’adda qaxootiga u qaabilsan Qaramada Midoobay ee Geneva, Switzerland, si uu u soo bandhigo maalintii labaad ee fadhi ay ku wehelinayaan ururada bulshada rayidka ah iyo magan-gelyo doonka.
Waqtigan xaadirka ah, iska diiwaan gelinta magangalyo-doon ahaan xafiisyada ay ku leedahay Tripoli waxay dammaanad qaadaysaa inaan laga ilaalin barakicin, xarig aan sabab lahayn iyo xadgudub.
In ka badan 4,000 oo muhaajiriin ah ayaa lagu xiray galbeedka magaalada Gargaresh Oktoobar 2021 ka dib markii weerarro lagu dilay ugu yaraan hal qof 15 kalena ay ku dhaawacmeen.
25-jirkan ayaa loo qoray inuu noqdo askari caruur ah ka hor inta uusan ka baxsan dagaalka dalkiisa iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo. Waxa uu Liibiya tagay sanadkii 2018-kii, halkaas oo si isdaba joog ah loogu xiray laguna tacadiyay ka hor inta uusan gaarin xeebaha Talyaaniga isagoo saaran dooni yar bishii June.
Hadda wuxuu ku jiraa hawl: inuu sameeyo rafcaan kumanaan qaxooti ah oo weli u adkeysanaya argagaxa xarumaha xabsiyada Liibiya ee qayladooda laga maqlo Yurub.
“Waxaan la nimid bulshada rayidka ah si aan cod u siino dadka la aamusay sanado badan,” Yambio ayaa u sheegay Al Jazeera. “Xuquuqdooda waa lagu tuntay, UNHCR-na si aan qarsoodi ahayn ayay u daawanaysay.”
Yambio iyo saaxiibadiis ayaa ka codsanaya hay’adda qaxootiga inay xaqiijiso in muhaajiriinta ku sugan Liibiya ay ku noolaan karaan xaalado bani’aadamnimo, ama haddii kale ay fududeeyaan in loo daadgureeyo waddan ammaan ah.
Xayawaanku waxay haystaan xoriyad badan’
In ka badan 600 oo tahriibayaal ah oo lagu qabtay hawlgalkii 10-kii Jannaayo, kala badh ayaa la qiyaasayaa in weli la hayo ku dhawaad sannad ka dib.
Nin u dhashay Koonfurta Suudaan ayaa Aljazeera u sheegay app farimo ah oo laga soo diray gudaha xabsiga Ain Zara in roobab mahiigaan ah oo ka da’ay Tripoli ay sababeen in qayb ka mid ah dhismuhu daad soo rogto, oo qooyay furaashyada dhulka la dhigo.
Malek, oo codsaday inaan magaciisa saxda ah loo isticmaalin cabsi laga qabo aargoosi, ayaa sheegay inuu luminayo rajada mustaqbal ka duwan. “Xayawaanku waxay haystaan xorriyad ka badan tan bani’aadam ahaan,” ayuu yidhi.
“Waxaan is weydiinayaa sababta ay waxan oo dhami iigu dhacayaan,” ayuu Malek ku daray. “Laakiin waxaan rajeynayaa in maalin maalmaha ka mid ah ilmaheygu ay noqon doonto ilmo farxadeed.”