Tuesday “23 November ” 2021″ Aljazeera
Abiy Axmed ayaa soo saaray baaq dagaal habeenimadii Isniinta iyadoo dagaalyahannada Tigrayga ay u muuqdeen inay ku dhow yihiin caasimadda
Ra’iisul wasaaraha Itoobiya ee ku guuleystay abaalmarinta nabadda ee Nobel ayaa sheegay in uu hoggaamin doono ciidamada dalkiisa “goobta dagaalka” laga bilaabo talaadada, taasoo ah tallaabo cusub oo cajiib ah iyadoo colaadda muddada sanadka ah ay ku sii dhowaaneyso caasimadda Addis Ababa.
Tobanaan kun oo qof ayaa lagu qiyaasaa in lagu dilay ciidamada Itoobiya iyo kuwa huwanta ah ee dagaalka kula jira xoogagga ka soo jeeda waqooyiga gobolka Tigray ee dalkaas, kuwaas oo u badnaa dawladdii qaranka ka hor intii aanu Abiy Axmed qaban xafiiska.
Laga bilaabo berri, waxaan u abaabuli doonaa safka hore si aan u hogaamiyo ciidamada difaaca,” Abiy ayaa ku yiri hadal uu soo dhigay bartiisa Twitter-ka galinkii dambe ee Isniintii.
“Kuwa doonaya inay ka mid noqdaan carruurta Itoobiya ee ay taariikhdu xusi doonto, maanta u kaca dalkiinna. Aan ku kulanno goobta dagaalka”.
Hadalka ra’iisul wasaaraha 45-jirka ah, oo hore u ahaa askari, ma sheegin halka saxda ah ee uu aadi doono Talaadada. Afhayeenkiisa, Billene Seyoum, kama aysan jawaabin codsi faallo ah oo uga timid wakaaladda wararka ee Associated Press.
Hadalka Abiy ayaa yimid iyadoo jabhadda Tigray People’s Liberation Front (TPLF) ay sii wadeen inay ku sii qulqulaan Addis Ababa, iyagoo sheeganaya inay gacanta ku hayaan magaalada Shewa Robit, oo 220km (136 miles) waqooyi bari kaga beegan caasimadda.
Waxa kale oo uu daba socday shir ay yeesheen guddiga fulinta xisbiga Barwaaqo ee talada haya oo looga hadlay dagaalka.
Wasiirka Difaaca Abraham Belay ayaa kulanka ka dib u sheegay warbaahinta dowladda in ciidamada ammaanku ay qaadi doonaan “tallaabo ka duwan”, isagoo aan bixin faahfaahin.
“Waxaa jiri doona isbedel,” Belay ayaa yiri. “Waxa ku dhacay oo ku dhacaya dadkeena, xadgudubyada ay geysanayaan kooxdan wax dumisa, argagixisada, kooxda tuuga ah, ma sii socon karaan.”
Mareykanka iyo kuwa kale ayaa ka digay in dalka labaad ee ugu dadka badan Afrika uu burburo iyo in uu xasilooni darro ka abuuro gobolka intiisa kale.
Diblomaasi hore oo Mareykan ah William Lawrence ayaa xusay in Abiy uu isticmaalay sawirro badan oo dagaal markii uu aqbalay abaalmarinta Nobel-ka balse taasi ay ahayd in uu muujiyo cabsida dagaalka.
“Halkanna waxaan ku dhownahay inaan si buuxda ula wareegno ku guuleystaha abaalmarinta nabadda ee Nobel iyadoo la adeegsanayo luqadda ugu caansan si aan isugu dayno inaan kor ugu qaadno saamiga ka hor difaaca Itoobiya oo keliya maaha, laakiin nolosha iyo dhimashada,” ayuu yiri Lawrence. “Waxa uu sheegay in uu asal ahaan diyaar u yahay in uu u dhinto sababta.”
Diblomaasiyadda ‘dariiqa kaliya ee looga baxo’
Getachew Reda, afhayeenka ciidamada Tigrayga, ayaa bartiisa twitterka ku soo qoray: “Ciidankeenu kama niyad jabi doono horusocodka aan laga maarmi karin ee ku wajahan soo afjarida cunaqabateynta Abiy ee dadkeena.”
Ciidamada Tigreega ayaa sheegay in ay ku cadaadinayaan dowladda Itoobiya in ay ka qaado xayiraadda bilaha ah ee ay saarneyd lixda milyan ee qof ee gobolka Tigray, balse ay sidoo kale doonayaan in Abiy uu xukunka ka tuuro.
Ra’iisal wasaaraha, ayaa qoraalkiisa ku sheegay in dalalka reer galbeedku ay isku dayayaan inay ka adkaadaan Itoobiya, isaga oo ka dhawaajiyay in dowladdiisa ay faragelin ku hayso beesha caalamka.
Ergooyin ka socda Midowga Afrika iyo Mareykanka ayaa sii waday dadaallada diblomaasiyadeed ee lagu raadinayo xabbad-joojin iyo wadahadal aan shuruudo ku xirnayn xal siyaasadeed.
Cabaas Xaaji Gnamo, oo ah khabiir ku xeel dheer siyaasadda Itoobiya kana tirsan jaamacadda Toronto, ayaa sheegay in dad badan ay weli rajo ka qabaan in xal siyaasadeed la gaaro.
“Diblomasyadu waa inay helaan hab siyaasadeed,” ayuu u sheegay Al Jazeera. “Abiy kuma guuleysan karo dagaalkan. Ciidanka Itoobiya waa la wiiqay. Waxay luminayaan magaalooyin, tegitaankiisa dagaalka waxba ma beddelayo, wada xaajoodyadu waa dariiqa keliya ee arrintan looga bixi karo.”
Wax yar ka dib ku dhawaaqistii Abiy, sarkaal sare oo ka tirsan waaxda arrimaha dibadda ee Maraykanka ayaa u sheegay warfidiyeenka in Maraykanku wali rumaysan yahay in “daaqad yar oo fursad ah ay ka jirto” dadaallada dhexdhexaadinta.
Ilaalada Jamhuuriga Itoobiya ayaa socod ku maray isu soo bax ay ugu dabaal degayeen xilka Abiye oo ka dhacay fagaaraha Meskel Square ee magaalada Addis Ababa bishii hore. Falanqeeyayaasha ayaa sheegaya in ciidamada qalabka sida ay ‘dhabar ahaan daciif yihiin’ [Tiksa Negeri/Reuters]
Muddo hal sano gudaheed ah, xukuumadda Abiy waxay ka baxday ku sifaynta colaadda Tigray-ga inay tahay “hawlgal sharci fulin ah” oo ay u noqotay “dagaal jira”. Ka bixitaanka ciidamada Itoobiya ee Tigray bishii June oo la sheegay in la wiiqay bilihii la soo dhaafay, ciidamada gobolka ee salka ku haya qowmiyadaha ayaa sii xoojiyey ololahooda, xukuumadda Abiy ayaa ugu baaqday dhammaan muwaadiniinta awoodda u leh inay dagaalka ku soo biiraan.
Horaantii bishaan, dowladdu waxay ku dhawaaqday lix bilood oo xaalad degdeg ah.
Ku dhawaaqista Abiy ayaa ka yaabisay ninkii u magacaabay abaalmarinta Nobel, Awol Allo, oo ah bare sare oo sharciga ka ah Jaamacadda Keele ee Britain. “Ogaysiisku waxa uu ka buuxsamay luqado shahiidnimo iyo allabaryo,” ayuu ku yidhi bartiisa twitter-ka. “Tani waa wax aan caadi ahayn oo aan horay loo arag, waxay muujinaysaa sida xaaladdu quus u tahay.”
Abiy ayaa la guddoonsiiyay abaalmarinta nabadda ee Nobel Peace Prize ka dib markii uu heshiis la galay dalka ay jaarka yihiin ee Eritrea, kaas oo uu ku dagaalamay xuduudeeda, isagoo ku sugan gobolka Tigray.
