22 November 2020 Ethiopia
Milatariga Ethiopia ayaa digniin u diray dadka shacabka ah ee reer Mekelle ka hor inta aan la weerarin magaalada, Sarkaal u hadlay ciidamada Itoobiya ayaa waxa, uu sheegay in taangiyo la geyn doono si ay u hareereeyaan magaalada Mekelle, caasimada sare ee waqooyiga gobolka Tigrey, waxaana laga yaabaa in sidoo kale ay madaafiic u adeegsadaan magaalada, sida ay ku warantay warbaahinta dowlada Axadii.
Waqtiga kama dambaysta ah wuxuu sii qoto dheeri doonaa welwelka caalamiga ah maaddaama iskahorimaadku uu galay toddobaadkiisii saddexaad iyada oo aan la helin wax calaamado ah oo muujinaya in colaaddu si dhakhso leh u joogsan doonto, Ciidamada Itoobiya waxay si tartiib tartiib ah uga sii socdaan waqooyiga iyo koonfurta dhanka magaalada Mekelle, oo ku taal meel sare oo ka sareysa 2,500 mitir.
Digniinta loo diray nus malyuunka qof ee degan magaalada Mekelle ayaa laga yaabaa inay dad badan ku kalifto inay ka baxaan guryahooda, taasoo sii kordhinaysa dhibaatooyinka bina-aadamnimo ee sii kordhaya
“Qaybaha xiga waa qaybta ugu muhiimsan ee hawlgalka, oo ah in lagu hareeraysto Mekelle iyada oo la adeegsanayo taangiyada, laguna dhammeynayo dagaalka buuraha lana aadayo aagagga,” ayuu Col Dejene Tsegaye u sheegay wakaaladda ay maamusho dowladda ee Itoobiya.
Tsegaye wuxuu sheegay in militariga Itoobiya ilaa iyo hada ay ka fogaadeen bartilmaameed kasta oo qatar u keeni kara waxyeelo soo gaarta dadka rayidka ah laakiin wuxuu sheegay in xaalada Mekelle “way ka duwanaan kartaa”.
“Waxaan dooneynaa inaan fariin u dirno shacabka ku nool magaalada Mekelle si ay naftooda uga badbaadiyaan wixii madaafiic ah oo ay uga xoroobaan junta,” ayuu yiri, isaga oo ula jeeday kooxda Tigray People’s Liberation Front (TPLF), xisbiga xukuma gobolka. “Guurtida ayaa hada gaashaan ka dhigeysa shacabka dhexdiisa waana in shacabka ay ka karantiilaan taliska. Intaa ka dib, naxariis ma jiri doonto. ”
Redwan Hussein, oo ah afhayeen uhadley gudiga dowlada uqaabilsan arimaha Tigreega, ayaa sheegay in wali la haysto waqti ay hogaanka TPLF isku dhiibaan. “Dowladdu waxay qaadan doontaa xakameynta ugu badan si aysan u keenin khataro waaweyn dadka shacabka ah,” ayuu raaciyay.
Debretsion Gebremichael, oo ah hogaamiyaha TPLF, *** wuxuu balanqaaday “dagaal qaraar” oo kadhigi doona ciidamada federalka “inay bixiyaan waxkasta oo dhaq dhaqaaq ah,” wuxuuna ka digay in weerar lagu qaado Mekele uusan noqon doonin dhamaadka isku dhaca. “Ilaa iyo inta ciidanka qabsashada uu ku sugan yahay Tigray, dagaalladu ma joogsan doonaan,” ayuu yiri.
Saraakiisha ku sugan magaalada Addis Ababa ee xarunta dalka Itoobiya ayaa si cad u sheegay in “hawlgallada sharci fulinta” ay sii socon doonaan ilaa iyo inta laga ridayo kooxda TPLF isla markaana maamulka federaalka dib loogu xaqiijinayo gobolka.
Sabtidii, dowladda Itoobiya waxay diidday dadaal diblomaasiyadeed oo Afrikaan ah oo lagu doonayay in lagu dhexdhexaadiyo.
Toddobaadkii hore, Abiy Ahmed, ra’iisul wasaaraha Itoobiya, wuxuu sheegay in ciidamada dowladdu ay isu diyaarinayaan “riixitaankii ugu dambeeyay” ee magaalada Mekelle si loo soo afjaro khilaafka maalmo gudahood.
Si kastaba ha noqotee, qiimeyn qarsoodi ah oo UN-ka ah oo ku saabsan xaaladda milatari ee Tigray, oo uu arkay Guardian, ayaa soo jeedinaysa in ciidamada qaran ee Itoobiya ay la kulmayaan iska caabin adag marka loo eego isgaarsiinta rasmiga ah ee ay caddeeyeen waxaana laga yaabaa inay la kulmaan “dagaal qadhaadh oo jiitama” oo ka socda Tigray.
In kasta oo ciidamo joogto ah oo aad u hubaysan ay si isdaba joog ah ugu sii siqayaan magaalada Mekelle, haddana saraakiishii milatariga ahaa iyo maleeshiyooyinkii la geeyay iyaga oo daba socda ayaa wali ku dadaalaya sidii ay u nadiifin lahaayeen una sugi lahaayeen amniga dhulka, qiimeynta ayaa sheegtey, taasoo sare u qaadaysa rajada dagaal dhuumaalaysi ah oo muddo dheer soconaya, Saraakiisha Itoobiya waxay sheegeen in iska caabinta ciidamada federaalka ay ka xoog badan tahay wadada dheer ee aadda magaalada Mekelle ee koonfurta ka timaadda, taas oo ay jabhaduhu burburiyeen buundooyinka ayna dhigeen waxyaabaha qarxa oo qarsoon.
“In kasta oo xoogagga gobolka Tigray laga yaabo inay markii hore dib udhaceen horumarkii degdegga ahaa ee EDF, dhulka bariga Tigreegu wuu fududahay in la difaaco… haddii ay mowqif istaagaanna, waxay leeyihiin awood ay ku horjoogsadaan horumarka EDF,” ayaa lagu yidhi falanqeyn. Tani waxay markaa “ka beddeleysaa cabirka isku dhaca mid dhaqso u socda oo u weeciya mid isku dheelitirnaan ah”, ayaa lagu qoray.
Xogta ayaa adkayd in la helo oo la xaqiijiyo, iyadoo isgaarsiintii laga jaray Tigray iyo saxafiyiintana la mamnuucay.
Xukuumadda Abiy waxay sheegatay in ay qabsatay magaalooyin xarig ah maalmihii la soo dhaafay, oo ay ku jiraan magaalada qadiimiga ah ee Aksum iyo magaalada Edega Hamus, oo 100 kiiloomitir [60 mayl] ka xigta waqooyiga Mekele. Tan macnaheedu waxa weeye tiirarka gaashaaman ee federaalku hadda leeyihiin hal gees oo weyn oo laga gudbo ka hor inta aan la gaarin taagagga ku wareegsan magaalada.
Dagaalku waa gunaanadka bilooyinkii xiisadaha kacsan ee udhaxeeya kooxda TPLF iyo isbahaysiga talada haya ee Addis Ababa. Markii la joojiyay doorashadii qaranka masiibada awgeed, kooxda TPLF waxay qabatay doorashooyin sikastaba, tallaabadaas oo xiisadda sii xumaysay.
Dayuuradaha Itoobiya ayaa bilaabay duqeymo dhanka cirka ah iyo qoomiyada Tigreega oo gantaalo ku garaacday Amxaarada iyo Ereteriya oo iyagu taageersanaa gulufka looga saarayo kooxda TPLF. Ugu yaraan hal xasuuq ayaa la soo sheegay: waxaa lagu eedeeyay dib u gurashada maleeshiyada Tigreega ee bartilmaameedsanaya beel loo arko inay daacad u yihiin dowlada dhexe, laakiin ma jirto wax xaqiijin ah oo arintaas ku saabsan.
Waxaa jira walaac ah in xitaa haddii Abiy uu ku guuleysto hadafkiisa ah in la xoojiyo kooxda TPLF isla markaana lagu soo rogo awood federaal ah Tigray, rabshadaha ayaa sii socon doona.
“Xitaa haddii EDF ay ku guuleysato howlgalkooda qabsashada Mekelle,” ayay qiimeynta Qaramada Midoobay ka digtay, “tani qasab maahan inay soo afjarto khilaafka. Waxay u badan tahay in colaad daba dheeraatay oo asymmetric ah iyo kacdoon ay sii socon doonaan. Marka laga eego dhinaca bina-aadamnimada, marba marka ka dambaysa ee la soo saarayo khilaafka, ayaa ka sii daraya dhibaatadu. ”
Madaxa dawladdu u magacowday maamul kumeel gaadh ah oo loo magacaabay Tigray, aqoonyahan Mulu Nega, ayaa sheegay in doorashooyinka cusub ee maxalliga ah la qorsheeyay in nabad loogu soo celiyo gobolka marka xilka laga tuuro hoggaamiyeyaashii TPLF.
