24″ Aug”2022″AL JAZEERA AND NEWS AGENCIES
Xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres ayaa sheegay inuu aad uga naxay dagaalka ka soo cusboonaaday gobolka Tigray ee dalka Itoobiya, wuxuuna codsaday xabbad joojin degdeg ah.
Dagaal ayaa Arbacadii shalay ka dhacay agagaarka cirifka koonfureed ee gobolka Tigray, iyadoo labada dhinac ee dowladda iyo jabhadda TPLF ay midba midka kale ku eedeynayaan inuu dib u billaabay colaadda, isla markaana uu dab qabadsiiyay xabbad joojin shan bilood jirsatay.
Warar soo baxaya oo sheegaya weeraro hor leh ayaa waxaa xigay ciidamada cirka ee Itoobiya oo ku dhawaaqay inay soo rideen diyaarad hub u siday kooxda TPLF.
Xukuumadda Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed iyo fallaagada ayaa midba midka kale ku eedeeyay inuu wiiqayo dadaallada lagu doonayay in si nabad ah lagu xalliyo dagaalka ba’an ee 21-ka bilood ka socday waddanka labaad ee ugu dadka badan qaaradda Afrika, waxaana ay eeda isku weydaarsadeen cidda mas’uulka ka ah in ay dib ugu soo laabato dagaalka.
Madaxa Qaramada Midoobay Antonio Guterres ayaa sheegay in uu “aad uga naxay” dagaalka soo cusboonaaday, wuxuuna codsaday in si degdeg ah loo joojiyo colaadaha iyo in dib loo bilaabo wada-hadallada nabadda, helista bini’aadantinimo oo buuxda iyo dib-u-soo-celinta adeegyada guud ee Tigrayga.
Madaxa Guddiga Midowga Afrika, Moussa Faki Mahamat, ayaa ku baaqay “dejinta” iyo dib u bilaabista “wadahadallada lagu raadinayo xal nabadeed
Ergeyga Midowga Afrika ee Geeska Afrika Olusegun Obasanjo ayaa hormuud ka ahaa dadaallada caalamiga ah ee lagu soo afjarayo colaadda 21-ka bilood ka socotay waqooyiga Itoobiya ee u dhaxeysay fallaagada Tigreega iyo ciidamada dowladda.
Faki “wuxuu ku celinayaa sida ay Midowga Afrika uga go’an tahay inay la shaqeeyaan dhinacyada si ay u taageeraan hannaanka siyaasadeed ee la isku raacsan yahay ee danta dalka”, Midowga Afrika ayaa ku yiri hadal uu soo saaray, isagoo ugu baaqay labada dhinac inay la xiriiraan Obasanjo.
Wasaarada Arimaha Dibada ee Maraykanka ayaa ugu baaqday xukuumada Itoobiya iyo kooxda TPLF inay laba jibaaraan dadaalada lagu hormarinayo wadahadalada xabad joojinta waarta.
Toddobaadkii hore, dawladda Itoobiya waxay ku baaqday in sida ugu dhaqsaha badan loo gaaro heshiis xabbad-joojin rasmi ah oo Tigray ah si loo suurtageliyo dib-u-soo-celinta adeegyada aasaasiga ah ee gobolka waqooyi ee ay dagaalladu ka dhaceen.
Dawladdu waxay doonaysaa in ergeyga AU uu hogaamiyo wadahadal kasta oo nabadeed laakiin TPLF ayaa diiday dhexdhexaadinta Obasanjo. Maamulka Tigreega ayaa dhaleeceeyay dadaalka ururka qaarada waxayna si deg deg ah u raadiyeen dib u bilaabida taleefanada, bangiyada iyo adeegyada kale ee inta badan go’ay tan iyo markii uu dagaalku bilowday Noofambar 2020.
Kumanaan qof ayaa lagu dilay dagaalka ka socda dalka labaad ee ugu dadka badan Afrika. Colaadda ayaa degtay bilihii la soo dhaafay iyadoo ay socdeen dadaallo dhexdhexaadin ah oo tartiib tartiib ah. Laakiin todobaadkii hore, afhayeenka ra’iisul wasaare Abiy Axmed ayaa u sheegtay suxufiyiinta in maamulka Tigray-ga “ay diideen inay aqbalaan wadahadal nabadeed.”
Ciidamada Tigrayga ayaa ka digay duulaan kusoo wajahan. Qoraal ay soo dhigeen Facebook Talaadadii, ciidamada Itoobiya ayaa ku gacan seyray eedeymaha ah in ay ciidan sameysanayaan waxayna ku andacoodeen in ciidamada Tigray-ga ay “ku lug lahaayeen buuq ka hor colaadda.” Boostu waxay sidoo kale ka digtay faafinta “sirta ciidanka.”
Horaantii bishaan, agaasimaha guud ee Ururka Caafimaadka Adduunka Tedros Adhanom Ghebreyesus, oo ka soo jeeda qowmiyada Tigreega, wuxuu ku ti犀利士 lmaamay qalalaasaha ka jira Tigray “masiibadii ugu xumayd ee adduunka ka dhacda” wuxuuna cod dheer la yaabay bal in sababta madaxda caalamku ay uga jawaabi waayeen ay tahay “midabka qowmiyadda maqaarka dadka Tigrayga”.
Gargaarka bini’aadantinimo ayaa bilaabay inuu u soo qulqulo Tigray horaantii sanadkan, laakiin warbixin ay soo saartay hay’ada cunnada aduunka usbuucii hore ayaa lagu sheegay in shidaal yar oo loo ogolyahay gobolka inuu sahayda gaarsiiyo, “tani wali looma rogin gargaar bini’aadanimo oo kordhay.”
Hay’adda Qaramada Midoobay ayaa sheegtay in “heerka nafaqa-darrada ay cirka isku shareertay,” iyadoo 29 boqolkiiba carruurta ay hayso nafaqo-xumo iyo 2.4 milyan oo qof ay haysato cunto yari ba’an.
War ka soo baxay taliska militariga Tigray-ga ayaa Arbacadii lagu sheegay in ciidamada Itoobiya, oo ay weheliyaan maleeshiyaadka Axmaarada, “in ay bilaabeen weerar ballaaran abaaro 5:00 subaxnimo
Afhayeenka ciidamada Tigreega Getachew Reda ayaa bartiisa twitterka ku soo qoray in weerarku uu daba socday “daandaansi toddobaad qaatay” oo ay sameeyeen ciidamada dariska la ah Amxaarada.