3″ June “2022 ” Allafrica.com
Itoobiya: Gaar ah – Magaalada Xuduudka ee Itoobiya ayaa ku burburtay iyadoo xabbad joojintu ay socoto
Qofna kuma harin Abala, oo ah magaalo mar aad u mashquul badan oo ku taal xuduudka waqooyiga gobolka Tigreega iyo Canfarta ee Itoobiya. Waddooyinkeeda waa faaruq, waxaana lagu wareejiyay eeyo baadi ah iyo ciidamo dameerro wata oo si aan kala go ‘lahayn uga soo dhex gurta guryaha la dayacay.
Toddobaadkii hore, The New Humanitarian ayaa noqotay warbaahin caalami ah oo ugu horreysay oo booqata Abala tan iyo markii ay fallaagada Jabhadda Xoreynta Shacabka Tigray (TPLF) isaga baxeen magaalada iyo dhulalka kale ee gobolka Canfarta dabayaaqadii bishii April. Tan iyo bishii Maarso, xabad joojin aan taagnayn ayaa u dhaxaysay dawladda federaalka iyo xulafadeeda dagaalka, kuwaas oo muddo 19 bilood ah dagaal kula jira kooxda TPLF.
Kooxda TPLF ayaa soo gashay Canfar dabayaaqadii bishii December, iyagoo la wareegay degmooyin dhowr ah oo ay ku jirto Abala, waxayna ku tilmaameen isku day ay ku doonayeen inay ku sugaan marinka gargaarka ee Tigray, halkaas oo 5.2 milyan oo qof ay u baahan yihiin gargaar bini’aadantinimo, oo ay ku jiraan 450,000 oo caruur ah oo nafaqo darro hayso. Ku dhawaad dhammaan guryihii iyo dukaamadii magaalada Abala – oo ay ku noolaayeen dad gaadhaya dhawr kun oo qof, ayaa lagu burburiyay bililiqo, albaabadoodiina way furnaayeen, waxaana gidaarada lagu xardhay qoraallo taageersan Cafar iyo TPLF.
Mid ka mid ah guri waxaa ku jiray kelmadda “Tigraay ayaa guulaystey” halka erayga “Afar” lagu soo xardhay xarfo cadcad. Waddooyinka waxaa yaal jajabyo alaab guri ah, tuulan dhar duug ah, iyo calaamado gubasho ah.
Cisbitaalka waa la daadiyay, sagxaddiisa oo qaro weyn ayaa laga helay waraaqo caafimaad oo la tuuray, baakado dawo ah, iyo qashin kale. Waadh ka mid ah, ereyga “baaro” ayaa meelo badan lagaga qoray tigreega oo ah luqadda ugu weyn ee Tigrayga. Goobta ayaa la mid ah saldhiga booliska.
Maxaa ka dhacay Abala?
Waxaa jira warar is khilaafsan oo ku saabsan wixii ka dhacay Abala markii ay kooxda TPLF la wareegtay. Qaar ka mid ah dhaqdhaqaaqayaasha Tigreega iyo warbixino ay warbaahintu heshay ayaa sheegaya in dadka Tigrayga ah ay xasuuqeen ciidamada amaanka Canfarta iyo maleeshiyaadka deegaanka, halka Canfartuna ay ku andacoonayaan in kooxda TPLF ay masuul ka ahayd burburka. Magaaladu waxay leedahay dad isku dhafan.
Bini’aadantinimada Cusub ayaa la hadashay in ka badan 20 qof oo hadda jooga iyo kuwa barakacay oo deggan Abala. Ma jirto cid sheegtay in xasuuq uu dhacay, inkastoo laba qof oo Tigree ah ay sheegeen in dhowr qof oo Tigray ah lagu dilay magaalada kadib markii ay iska caabiyeen bililiqo ay u gaysteen dad deegaanka ah oo Canfarta deegaanka ka tirsan ka hor inta aysan kooxda TPLF gacanta ku dhigin.
Dhawr ka mid ah dadka deegaanka – Canfarta iyo Tigreega – ayaa ka sheekeeyay sida malayshiyaadka Canfarta, booliiska iyo ciidamada nabadsugida ay isugu soo ururiyeen dadka Tigreega ah ee magaalada ku dhaqan oo ku sugnaa goobo kala duwan oo magaalada ah markii ay kooxda TPLF ku soo wajahan tahay, waxaana dhawaqa dagaalku ka dhacayay buuraha ku xeeran.
Dadka Tigreega ah ayaa dabadeed la geeyay xarun lagu hayo oo ku taal magaalada Semera ee caasimadda Canfarta, sida ay sheegeen laba ka mid ah dadka deegaanka Abala, iyo sarkaal ka tirsan Qaramada Midoobay iyo qareen, kuwaas oo sheegay in goobta ay ilaalinayaan askarta Canfarta ee gobolka. Ilaa 9,500 oo Tigray ah oo ka soo jeeda Abala ayaa hadda lagu hayaa halkaas.
“Maleeshiyaadku waxay yiraahdeen, ‘Waxaan ku geyneynaa saldhigga booliiska si aad u badbaadsato, si aan dhimashada kaaga badbaadino’,” Mid ka mid ah Tigreega oo ku nool Abala ayaa khadka taleefanka ugu sheegay The New Humanitarian isagoo ku sugan xarunta lagu hayo ee Semera. “Intaas ka dib, waxay nagu yidhaahdeen fuula baabuur. Kani waa amar,” ayay yidhaahdeen.
Marna ma aanaan ogayn inaan ku soconno Semera, xoog ayaa nalagu qabtay.” Waxa uu intaa ku daray in hal qof uu ku dhintay in uu diiday in uu fuulo Baabuurta Xamuulka qaada,waxana uu sheegay in ku dhawaad 50-dhalinyaro ah ay ka boodeen Baabuurtii ku sii jeeday Semera taas oo sababtay in hal qof uu ku dhinto. Wuxuu aaminsan yahay inay markaas u qaxeen Tigrayga.
TPLF oo qabsatay Inta badan qowmiyada Canfarta ee degan magaalada Abala oo ay wareysatay The New Humanitarian ayaa sheegay in ciidamada fallaagada Tigreega ay duqeeyeen magaalada ka hor inta aysan gudaha u galin, halkaas oo ay ku dileen dhowr qof.
Ma cadda tirada dadka ku dhintay madaafiicda iyo rasaasta ka dhacday gudaha magaalada, xilli uu dagaalku socday. Canfarta ayaa sido kale sheegtay in ciidamada TPLF ay sameeyeen olole u gaar ah oo bililiqo iyo burburin ah kadib markii ay magaalada qabsadeen, guryihii ay jabsadeen, gaadiidkiina dhaceen, xadhkaha goosteenna xarumaha dawladda.
Imaam Yousef oo u dhashay Canfarta ayaa ka mid ahaa dad faro ku tiris ah oo ku sugnaa magaalada Abala intii uu socday dagaaladii iyo qabsashadii jabhadda. Intii uu dagaalka magaalada socday ayuu gabaad ka raadsaday miyiga, ka hor inta uusan maalmo ka dib soo laaban. “
Markii aanu soo noqonay kooxda TPLF ayaa bililiqaysanayd” ayuu yidhi isaga oo ku fadhiya laami jaban oo magaalada burbursan. “Wax haray ma jiraan, oo ay ku jiraan cuntada iyo qalabka guriga, anigu waxaan ahay beeralay, waxayna qaateen hadhuudhkii aan ku kaydiyay gurigayga, waxaas oo dhan way dhaceen.”Read the original article on The New Humanitarian.