13-May-2024-Shir madaxeedka tamarta ayaa doonaya in la xakameeyo caadooyinka karinta ee dila malaayiin sanad kasta
Dhaqannada cunto karinta ee waxyeellada leh waxay sababaan dhimashada 3.7 milyan oo qof sannad kasta oo carruurta iyo haweenka ay khatarta ugu badan ku jiraan.
Shir-madaxeedka tamarta oo la doonayo in lagu dhimo malaayiin dhimashada dhicis ah ee adduunka oo dhan, gaar ahaan Afrika, ayaa lagu wadaa inuu ka furmo Paris, waxaana ujeeddadiisu tahay in la ururiyo balaayiin doollar si loogu maalgeliyo ballaarinta helitaanka hababka cunto karinta ee nadiifka ah.
Wakiilo ka kala socda 50 waddan ayaa ku kulmi doona caasimadda Faransiiska Talaadada si ay uga wada hadlaan sidii balaayiin qof looga caawin lahaa inay hagaajiyaan caadooyinka kushiinka, kuwaas oo soo saari kara wasakh dilaa ah iyo inay sii huriyaan kulaylka adduunka
Sida laga soo xigtay Hay’adda Caalamiga ah ee Tamarta (IEA), oo hormuud ka ah shirka, 2.3 bilyan oo qof oo ku kala nool 128 waddan ayaa neefta qiiq waxyeello leh marka ay wax ku karsadaan shooladaha aasaasiga ah ama dabka furan.
Warbixin ay dhawaan la samaysay Bangiga Horumarinta Afrika (ADB), IEA waxay ku sheegtay in dhaqamada cunto karinta ay sababaan dhimashada 3.7 milyan oo qof sannad kasta, carruurta iyo haweenkana ay halis ugu jiraan.
Dhibaatadu waxay taabataa jinsiga, waxay taabataa kaynta, waxay taabataa isbeddelka cimilada, waxay taabataa tamarta, waxay taabataa caafimaadka”, agaasimaha joogtaynta iyo tiknoolajiyada IEA Laura Cozzi ayaa u sheegay suxufiyiinta.
Saddex meelood meel dunida ka mid ah waxa ay ku kariyaan shidaal marka la gubo soo saara uuro waxyeello leh oo ay ka mid yihiin alwaax, dhuxusha, dhuxusha, saxarada xoolaha iyo qashinka beeraha.
Waxay ku wasakheeyaan hawada gudaha iyo dibadda iyagoo wata qaybo yaryar oo gala sambabada oo sababa dhibaatooyin badan oo xagga neefsiga iyo xididdada dhiigga ah, oo ay ku jiraan kansar iyo istaroog.
Dhaqankan cunto karinta ayaa ah sababta saddexaad ee ugu badan ee dhimashada degdega ah ee adduunka iyo tan labaad ee ugu sarreysa Afrika. Carruurta, waxay sabab weyn u yihiin oof wareenka
Wax badan oo lacag ah
U beddelashada hababka wax lagu kariyo ee nadiifka ah, sida gaaska ama karinta korontada, waxay badbaadin doontaa 1.5 bilyan oo tan oo ah qiiqa kaarboon laba ogsaydh sannadkii 2030 – qiyaas ahaan qaddarka ay sii daayeen maraakiibta iyo diyaaradaha sannadkii hore, sida ay sheegtay IEA.
Beddelidda hababkii iyo dhaqamadii hore, si kastaba ha ahaatee, waxay ku kici doontaa balaayiin doolar.
ADB waxa ay doonaysaa in ay ururiso $4bn si ay 250 milyan oo Afrikaan ah u helaan cunto karis nadiif ah marka la gaadho 2030ka.
Lacagtaasi waa “jajab yar” oo ka mid ah $2.8 trillion ee lagu maalgeliyo caalamka tamarta sanad kasta, ADB ayaa ku sheegtay bayaan ay soo saartay shirwaynaha ka hor.
Laakiin xitaa maalgashigaas yar ayaa wax weyn ka tari doona badbaadinta wax badan mustaqbalka fog
