11 Diseembar 2020 Aazeera & Wakaaladaha Wararka Caalamka
Qeylodhaantan ayaa timid markii dowlada Itoobiya ay sheegtay In qaxootiga Eritrea ay ku celineyso xeryaha Tigray
Waxaa jira qaxooti ka socda Eriteriya oo ka diiwaan gashan dalka Itoobiya 96,000. Intooda badani waxay ku nool yihiin Tigray, oo xuduud la leh Ereteriya
Dowladda Itoobiya ayaa sheegtay inay dib ugu celineyso qoxootiga Eriteriya xeryaha ku yaal waqooyiga gobolka Tigray, tallaabadaas oo ay ku cambaareysay hay’adda qaxootiga ee Qaramada Midoobay (UNHCR) oo ay ku tilmaamtay mid “aan la aqbali karin”.
Hadal ay jimcihii soo saartay oo ay ku adkeyneyso in dagaalkii ka dhacay Tigray uu dhamaaday, ayay dowlada Ethiopia ku sheegtay in gulufka militari ee ay ku heyso dowlada hada baxsadka ah ee “baxsad aan aheyn hanjabaad toos ah” oo ku saabsan ku dhowaad 100,000 oo qaxooti Ereteriya ah oo ka diiwaangashan Ethiopia –
Xataa kooxaha gargaarka ee caalamiga ah. ayaa sheegay in afar ka mid ah shaqaalahooda la dilay, midkoodna ugu yaraan lagu dilay xero qaxooti oo ku taal Tigray, oo xuduud la leh Eritrea.
Ethiopia ayaa diiday baaritaanada madaxbanaan ee lagu sameeyo colaada Tigreega Colaada Itoobiya ‘oo sii kordheysa xakameynta’: UNEthiopia: Hay’adaha gargaarka ayaa sheegaya in afar shaqaale ah lagu dilay dagaalkii Tigray.
Qaxootiga ayaa laga qaadayaa magaalada caasimada ah ee Addis Ababa, waxaana dib loogu celinayaa laba xero oo ay ka soo qaxeen intii lagu guda jiray shantii todobaad ee uu socday dagaalka u dhaxeeyay ciidamada federaalka iyo xoogaga daacada u ah Jabhada Xoreynta Dadka Tigreega (TPLF) sababtoo ah hada waa nabad iyo xasiloonida Tigray. ayaa lagu yiri qoraalka.
“Tiro aad u tiro badan oo qaxooti ah oo si qaldan loo sheegay ayaa si aan caadi ahayn uga guuraya,” ayaa lagu daray. “Dowladdu waxay si nabad ah ugu celinaysaa qaxootigaas xeryahoodii”, iyadoo intaas ku dartay “raashinkii loogu qaadi lahaa xeryaha waa socdaa”.
UN-ka ayaa walaac ka muujisay wararka sheegaya in dagaalo ay wali ka socdaan gobolka.
“Ma jiraan wax war ah oo nooga soo baxay dowladda ama hey’adaha kale ama bahwadaagta kale ee ku saabsan dib u dejinta la qorsheeyay,” ayuu yiri Babar Baloch, afhayeen u hadlay UNHCR oo shir jaraa’id ku qabtay magaalada Geneva.
Wuxuu ugu yeeray warbixinnada “kuwo laga naxo” wuxuuna yiri, “Dib u dejin kasta oo la qorsheeyo gabi ahaanba lama aqbali karo.”
Jahwareer ayaa wali ka dhex jira UN-ka iyo ururada kale ee samafalka maadaama gobolka Tigreegu inta badan ka xiranyahay aduunka dibadiisa tan iyo markii dagaalku bilaabmay horaantii bishii Nofeembar.
Dowladda Itoobiya waxay caddeysay inay damacsan tahay inay maamusho hannaanka gargaarka loo geeyo Tigray, waxayna diidday “faragelinta” maadaama dagaallada la soo sheegayo inay soconayaan inkastoo ay ku dhawaaqday guul. Jimcihii, Itoobiya waxay sheegtay inay bilawday inay gargaar gaarsiiso deegaano ka tirsan Tigreega oo ay maamusho oo ay ka mid yihiin Shire iyo caasimada Tigray oo ah magaalo ay ku nool yihiin nus milyan qof.
“Soo jeedimaha in gargaarka bani’aadamnimada uu xannibayo sababo la xiriira dagaal milatari oo xoog leh oo ka socda magaalooyin dhowr ah iyo degaannada ku xeeran ee ka tirsan gobolka Tigreegu waa mid aan run ahayn oo wax u dhimaya hawsha muhiimka ah ee ay wadaan Ciidamada Difaaca Qaranka ee xasilinta gobolka,” ayaa lagu yiri xafiiska ra’iisul wasaaraha Itoobiya Abiy Ahmed, isagoo intaas ku daray. in rasaasta goosgooska ah “aan loo fahmin inay tahay isku dhac firfircoon”.
Kooxda TPLF ayaa xukumaysay dawlada Itoobiya mudo ku dhaw 30 sano ka hor intii uusan Abiy xukunka la wareegin 2018 oo uu dhinac iska dhigay.
Dowlada dhexe waxay ku eedeeysaa hogaamiyaasha Tigreega kacdoon ka dhan ah maamulka dhexe iyo inay weerareen ciidamada federaalka ee ku sugan magaalada Dansha. Jabhada ayaa sheegtay in xukuumada Abiy ay takooreen Tigreega tan iyo markii ay xilka lawareegeen.
Kumanaan qof ayaa loo maleynayaa in lagu dilay dagaalka, qiyaastii hal milyan ayaa hadda loo maleynayaa in ay ku barakaceen.
Saamaynta ay ku yeelatay dadka rayidka ah waxay ahayd “mid laga naxo”, madaxa xuquuqul insaanka ee Qaramada Midoobay ayaa yiri todobaadkan.
“Waxaan haynaa boqolaal asxaab ah oo dhulka jooga waxaanan si deg deg ah ugu baaqeynaa dhamaan dhinacyada isku dhaca in la ilaaliyo dhamaan dadka rayidka ah ee Tigray,” afhayeenka samafalka ee Qaramada Midoobay Saviano Abreu ayaa bartiisa Twitter-ka soo dhigay kadib markii lagu dhawaaqay dhimashada shaqaalaha gargaarka.
Gawaarida xamuulka qaada ayaa toddobaadyo ku sugayay xadka Tigray. Dowladda Itoobiya ayaa sheegtay inay mas’uul ka tahay hubinta amniga dadaallada bani’aadamnimada – in kasta oo iskahorimaadka iyo xiisadaha la xiriira qowmiyadaha ay ka dhasheen in badan oo ka mid ah qowmiyadaha Tigreega inay ka feejignaadaan ciidamada dowladda.
UN-ka ayaa carabka ku adkeeyay baahida loo qabo helitaanka dhex-dhexaad ah, oo aan loo kala harin oo gobolka la gaaro.
“Raashinkii loo qoondeyn lahaa dadka barakacayaasha ah ee Tigray ayaa dhamaaday,” xafiiska Qaramada Midoobay ee bini’aadanimada ayaa bartiisa Twitter-ka kusoo qoray “Waxaan mar kale ku celinaynaa baaqeena deg-degga ah ee ah in shuruud la’aan iyo badbaado bani’aadamnimo loo gaarsiiyo gobollada ay dhibaatadu saameysey.”
Toddobaadkan, dowladda Itoobiya waxay sheegtay in ciidamadeedu toogteen oo ay si kooban u xireen shaqaalihii UN-ka ee qiimeyntii ugu horreysay ee amniga ka waday Tigray, tallaabo muhiim u ah gaarsiinta gargaarka. Itoobiya waxay sheegtay in shaqaaluhu ay jabeen isbaarooyinka iyagoo isku dayaya inay aadaan meelaha aan loo ogoleyn.
Dhanka kale, ku dhowaad 50,000 oo Itoobiyaan ah ayaa u qaxay Suudaan qaxooti ahaan waxayna haatan ku nool yihiin xaalado adag gobolka fog oo aan haysan kheyraad kooban.
“Kooxihii ugu dambeeyay ee ka imanaya aagaga ugu hooseeya gudaha Tigray waxay imanayaan iyagoo daciif ah oo daallan, qaar waxay soo wariyeen inay labo todobaad baxsad ku joogeen gudaha Itoobiya markay u sii socdeen xadka,” ayuu yidhi Baloch. “Waxay noo sheegeen akoonno xunxun oo ah in ay joojiyeen kooxo hubaysan oo ay ka dhaceen hantidoodii. Kuwo badan ayaa waqti ku qaatay inay ku dhuumaaleystaan beero iyo duurka si aan loo arkin. ”
XIGASHO: AL JAZEERA IYO WAKAALADAHA WARKA