19″ March “2022 –XIGASHO: AL JAZEERA Toddobaadyadii la soo dhaafay, sheeko u eg mid ka mid ah operas-yada saabuunta ee caanka ah ee Indonesia ayaa ku wareegaysay baraha bulshada ee dalka.
Sheekada, ayaa naag iyo ninkeedii daacadda ahaa ay kala tageen, isna wuxuu ogolaaday inuu ka bixiyo deymihii lagu lahaa isagoo u dhiibaya saddex carruur ah oo ay dhaleen. Laakin ka dib markii nin taajir ah oo daris la ahaa uu naagtii sasabay, ninkeedii hore aad buu u cadhooday oo wuxuu dib u soo celiyay mid ka mid ah carruurta. Labada kale ayaa dhanka kale ka dalbaday aabahood in uu edbiyo hooyadood.
Laakiin sheekada si qoto dheer u qalloocan, oo leh muuqaalkeeda rabshadaha qoyska, maaha opera saabuun.
Dhab ahaantii waa farriimo u janjeera Ruushka, iyadoo Ruushka loo tuuray sidii nin la dulmiyay iyo Ukraine oo ku jirta doorka xaaskii hore. Dariska hodanka ah waa Maraykanka, iyo Crimea, Donetsk iyo Luhansk, oo ah saddexda carruur ah.
Sheekada ayaa loo maleynayaa inay markii ugu horreysay ka soo muuqatay app-ka Shiinaha ee Weibo maalmo ka dib duulaankii Ruushka ee Ukraine, laakiin soo dhaweynteeda xamaasadda leh ee Indonesia iyada oo loo marayo kooxaha Whatsapp-ka iyo aaladaha kale ee warbaahinta bulshada, oo ay ku jiraan Twitter iyo Facebook, waxay soo jeedinaysaa taageero sii kordheysa. Mawqifka uu Ruushka ka taagan yahay dadka Indonesia, taasoo dadka qaar yaab ku noqotay.
“Warbaahinta bulshada ee Pro-Ruushka waxay si degdeg ah u dejisay dagaalka si ay ugu roonaato Ruushka,” Alif Satria, oo ah cilmi-baare ka tirsan Waaxda Siyaasadda iyo Isbeddelka Bulshada ee Xarunta Istaraatiijiyada iyo Daraasaadka Caalamiga ah (CSIS) Indonesia, ayaa u sheegay Al Jazeera.
“Iyadoo la adeegsanayo xusuus-qoryo iyo sawirro soo jiidanaya dadka Indonesian-ka ah, waxay u tusaan Ruushka inuu yahay nin hawl kar ah oo doonaya inuu dib u soo celiyo Ukraine, naag hore oo aan mahadin oo la safan tuugada Yurub oo haysata caruurtooda, qowmiyadaha Ruushka, afduub.”
Natiijadii sawirkan oo kale, saddexdii toddobaad ee uu dagaalku billowday, wax kala qaybsanaan ah ayaa ka soo dhex baxay mowqifka rasmiga ah ee Indonesia, iyo baraha bulshada iyo sidoo kale faallooyin online ah oo aad ugu naxariista Ruushka, haddii aysan si toos ah u taageersanayn.
Indonesia ayaa u codaysay qaraarka Golaha Guud ee Qaramada Midoobay oo cambaareeyey gardarrada Ruushka iyo sidoo kale go’aanka Wakiilka Sare ee Qaramada Midoobay ee Xuquuqda Aadanaha oo dhisay guddi madax-bannaan oo baara xadgudubyada xuquuqda aadanaha ee lagu eedeeyay. Madaxweyne Joko Widodo ayaa sidoo kale ku baaqay xabbad joojin mar uu la hadlayay Nikkei Asia 9-kii Maarso.
Xukuumadda Indonesia ee uu hoggaamiyo Madaxweyne Joko Widodo, oo halkan lagu arkay isagoo la kulmaya Vladimir Putin 2018, ayaa ku biirtay qaraarka Qaramada Midoobay ee cambaareynaya duullaanka Ruushka ee Ukraine.
Sida uu qabo Yohanes Sulaiman, oo bare ka ah xiriirka caalamiga ah ee Jaamacadda Jenderal Achmad Yani ee magaalada Bandung, qeyb ka mid ah arrinta ayaa ku jirta nacaybka Mareykanka oo ay gabaad ka dhigtaan qaar ka mid ah dadka Indonesian, inkastoo laga yaabo inay hore uga soo horjeesteen dagaallada Ruushka ee Chechnya iyo weerarradeeda Suuriya.
Kalsooni darada inteeda badan waxay ka timid wixii ka dambeeyay 9/11 iyo jawaabtii Indonisiya ee ku aaddan waxa loogu yeero ‘La-dagaalanka Argagaxisada’ ee dalka Muslimka ah.
“[Pro-Ruushka Indonesian-ka] ma jecla oo aaminsan Maraykanka. Dadku waxay hore u arkeen in Maraykanku weerarayo Afgaanistaan iyo Ciraaq sababo loo tixgeliyey in la been-abuuray sida shirqoolkii 9/11 iyo la’aanta Hubka burburinta ballaaran (oo loo isticmaalo marmarsiiyo dagaalka Ciraaq). “
“Tani waxay saameyn ku yeelatay iyaga oo su’aal gelinaya kalsoonida ilaha wararka, marka loo eego macnaha warbaahinta Mareykanka. Qaar badan ayaa sheegaya in aysan aqbali karin wararka Mareykanka iyaga oo aan akhrin dhinaca kale – laakiin asalka tani waa kalsooni-darrada ay ku qabaan Mareykanka guud ahaan, “
Sahan ay samaysay xarunta cilmi baadhista ee Pew ee Washington, DC, ayaa muujisay shaki badan oo ku wajahan Maraykanka gudaha Indonesia marka loo eego waddamo kale oo badan oo ku yaala Aasiya Pacific.
Daraasad Pew ah oo la sii daayay Febraayo 2020 ayaa muujisay kaliya 42 boqolkiiba Indonesiiyaanka oo leh aragti wanaagsan Mareykanka, oo ah kuwa ugu hooseeya lixda waddan ee sahanka lagu sameeyay.
Indonesiyanku waxay sidoo kale u muuqdaan inay u arkaan xaaladda Ukraine iyada oo loo marayo xurmada colaadaha kale.
In ka badan 90 boqolkiiba dadka Indonesia ee 270 milyan ah waa Muslimiin, taageerada xuquuqda Falastiiniyiinta ayaa caado ahaan ahayd mid sare. Wadanku xidhiidh rasmi ah lama laha Israel.
“Waxaa jirta dhibaato laba-heer ah iyo waxa ku saabsan taas oo Israa’iil ay u argagixiyaan Falastiin, oo markaa waa maxay sababta aysan dhibaato u jirin taas, laakiin Ukraine waa arrin?” Ayuu yidhi Sulaymaan.
Falanqeeyayaasha ayaa sheegaya in qaar ka mid ah Indonesian-ka ay u arkaan duulaanka Ruushka ee Ukraine iyada oo loo marayo xurgufta colaadaha kale [Fayl: Ajeng Dinar Ulfiana/Reuters]
Si kastaba ha noqotee, Satria waxay ka digaysaa in taageerada khadka tooska ah ee Ruushka ee Indonesia ay weli tahay mid la yaab leh oo aan wali la helin “wax daraasad ah ama dadaal ah oo si dhab ah loo fahmo oo loo fahmo sida ay dareenkani ugu baahsan yihiin dadweynaha Indonesia.”
Ruushku waxa uu caan ku yahay dhaqdhaqaaqyada ololayaasha macluumaadka ee khadka tooska ah waxaana daraasado lagu ogaaday in Wakaaladda Cilmi-baadhista Internetka ee fadhigeedu yahay St Petersburg ay ay ka shaqayso sidii ay u maareyn lahayd natiijada doorashadii 2016 ee Maraykanka.
Wadanku wuxuu sidoo kale doonayay inuu gubto sumcadiisa jasiiradaha sannadihii la soo dhaafay, sida uu sheegay Radityo Dharmaputra, oo bare ka ah Waaxda Xiriirka Caalamiga ah, Universitas Airlangga, iyadoo Moscow ay sameysay “dadaal wadajir ah oo lagu muujinayo Ruushka saaxiib iyo saaxiibka Islaamka”
Qoritaanka blog ee Jaamacadda Melbourne, Dharmaputra wuxuu xusay in Ruushku uu ka aasaasay xarun saynis iyo dhaqameed oo ku taal Jakarta, waxay dejiyeen nooca luqadda Indonesian ee Ruushka ka baxsan bogga internetka waxayna siisay deeq waxbarasho ardayda Indonesian iyo sidoo kale maalgelinta xarumaha Ruushka Waxbarashada jaamacadaha Indonesia.
“Maqnaanshaha wargeysyo lagu kalsoonaan karo oo leh agab ay ugu diraan saxafiyiintooda baaritaanka aagga dagaalka iyo la’aanta muuqata ee khabiirada Ruushka iyo Bariga Yurub ee goobaha tacliinta Indonesia waxay abuurtay (a) faaruqinta macluumaadka lagu kalsoonaan karo, falanqaynta xogta, iyo cad. aragtida dagaalka Ruushka ee Ukraine ee Indonesia,” ayuu qoray.
“Tani waxaa buuxiyey aragtiyo qarsoon oo ka soo horjeeda Maraykanka iyo reer galbeedka, fikradda hoggaamiyeyaasha xooggan sida Putin, doodaha diimeed ee soo jeedinaya Ruushka waa xulafada Islaamka, iyo diblomaasiyad dadweyne oo Ruush ah iyo borobogaando. Aqoonta dhijitaalka ah ee liidata ee Indonesia waxay la macno tahay in aragtiyaha Ruushka u janjeera ay si fudud u qabsadeen.”
Indoniisiya kuma cusba ragga xoogga badan sida madaxweynaha Ruushka – waa nin caan ku ah inuu aad u jecel yahay sawirrada macho.
Madaxweynihii hore ee Soeharto, oo ahaa jeneraal hore, wuxuu gacan bir ah ku xukumay Indonesia in ka badan 30 sano ilaa dabayaaqadii 1990-meeyadii iyo siyaasiyiin badan oo Indonesian ah oo hore iyo kuwa hadda jooga ayaa xiriir la lahaa ciidamada ama waxay ka soo jeedaan qoysas siyaasad ahaan caan ah.
“Caannimada sare ee qof sida Putin oo kale ah ayaa ku hadlaya, waxaan u malaynayaa, in Indonesia dhaqankeeda siyaasadeed ee xornimada iyo millatariga ah iyo taariikhda kali-taliska ah,” Ian Wilson, oo bare ka ah siyaasadda iyo daraasaadka amniga ee Jaamacadda Murdoch ee Perth, Australia, ayaa u sheegay Al Jazeera.
“Dadka xoogga leh ee awoodda leh ayaa muddo dheer loo arkayay si wanaagsan, inay yihiin kuwo go’aan qaadasho leh oo adag, iyada oo gardarada iyo xaqiraada xuquuqda loo tarjumay si togan oo calaamad u ah xallinta. Waxaa mudan in la xasuusto in ay weli jirto dareen la taaban karo oo uu u hayo kaligii taliyihii hore ee Soeharto.
“Waxa kale oo laga yaabaa inaysan dhicin in siyaasiyiin caan ah oo hore u soo maray militariga iyo muuqaal xoog leh, sida Prabowo Subianto [musharax madaxweyne hore iyo hadda wasiirka gaashaandhigg犀利士 a], ayaa mararka qaarkood si wanaagsan loo barbar dhigay Putin.”
Sulaiman wuxuu ogolaaday in dad badan oo Indonesian ah ay meel fog ka daawanayaan, qof sida Putin oo kale ah ayaa aad loogala xiriiri karaa marka loo eego madaxweynaha Ukraine Volodymyr Zelenskyy, majaajiliiste hore oo ku guuleystay nooca Ukraine ee Qoob ka ciyaarka Xiddigaha 2006.
In kasta oo Zelenskyy uu ku hadhay Ukraine oo uu dad badan ku dhiiri galiyay cusboonaysiinta muuqaalkiisa ee dadka Yukreeniyaanka ah iyo khudbadaha kicinta ee baarlamaanka galbeedka, tani qasab maaha inay si fiican u tarjumaan dhagaystayaasha Indonesian ah.
“Dhaqanka siyaasadeed ee Indonesian ‘xoog leh’ waa kuwo si gaar ah u madax-bannaan, demagogic iyo meesha ka saaray hababka dimuqraadiyadda,” Wilson ayaa yidhi. “Qaar badan ayaa tan ku arkay Putin, laakiin kuma jiraan jaantus sida Zelenskyy oo inta badan lagu tilmaamo faallooyinka inuu yahay ‘caasimad’ xoogagga dibadda, in kasta oo uu u soo baxay hoggaamiye dhab ah waqti qalalaasaha.”
“Putin waxaa loo arkaa inuu yahay qof qabow, xoog badan, dad badan oo shabakadaha ah ayaa runtii jecel qaabkaas,” Sulaiman waa uu raacay.
Madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin oo khudbad ka jeedinaya xaflad lagu xusayay sannad-guuradii siddeedaad ee ka soo wareegtay markii Ruushka uu la wareegay Crimea oo ka dhacay garoonka Luzhniki Stadium ee Moscow, Russia, March 18, 2022 (Sputnik/Ramil Sitdikov/Kremlin via Reuters)
XIGASHO: AL JAZEERA