26 November, 2020
Badhtamaha magaalada Mekelle, caasimada sare ee Tigray, waa dhisme aad u adag oo lagu xasuusto matxafyo, taariiqi iyo Qorraxda kulul hoostooda, gawaarida gaashaaman ee duugga ah, iyo diyaaradaha qumaatiga u kaca ayaa si deggan u daxaya. Jidadka waawayn ee magaalada,leg Taallooyin la xusuusto Guulihii Jabhadda Xoreynta Dadweynaha Tigreega (TPLF), koox yar oo kacdoon wadayaal ah oo noqday ciidan dhuumaaleysi ah, waxayna bilaabeen kacdoon guul leh waxayna aakhirkii xukumeen waddanka labaad ee ugu dadka badan Afrika. In Ku Shaw 30 sano.
Toddobaadkan ciidammada federaalka Itoobiya waxay ku xireen magaalada Mekelle marxaladihii ugu dambeeyay ee duullaan dhiig ku daatay oo horaantii bishaan uu bilaabay ra’iisul wasaaraha Itoobiya, Abiy Ahmed, ujeeddadiisuna tahay in meesha laga saaro kooxda TPLF oo ah awood siyaasadeed.
Kacaankii TPLF wuxuu qaatay 16 sano, xukunkiisana siyaasada Itoobiya wuxuu socday kudhawaad laba jeer, laakiin hadii Abiy “howl galkiisa sharci fulinta” uu guuleysto, dhicitaankiisa wuxuu qaadan doonaa wax kayar 30 bilood. “Runtii waa wax laga naxo. Hoosudhaca ayaa ah mid aad uxun, ”ayuu yiri Yohannes Woldemariam, oo ah aqoonyahan Mareykan ah oo ku takhasusay Geeska Afrika.
Milatariga Itoobiya ayaa bilaabay “wejigii ugu dambeeyay” ee duulaanka ay ku qaadaan waqooyiga gobolka Tigreega, Ra’iisul wasaare Abiy Ahmed ayaa bayaan uu soo saaray ku sheegay saacado kadib markii uu dhamaaday waqtigii loogu talagalay in ciidamada Tigreegu ay isku soo dhiibaan.
“Muddadii 72-ka saac ahayd ee la siiyay kooxdii dambiilayaasha ahayd ee TPLF inay si nabad galyo ah isku dhiibaan hada way dhamaatay ololaheena sharci fulinta ayaa gaadhay heerkiisii ugu dambeeyay,” ayuu ku soo qoray Twitter khamiistii, isaga oo ula jeeday Jabhadda Xoreynta Dadka ee Tigreega (TPLF).
Ciidamada dowladdu waxay kaloo sheegeen inay hareereeyeen magaalada Mekelle. Mar labaad, hoggaanka militariga ee Tigray ayaa beeniyay sheegashadaas. ”
Sheegashooyinka dhinacyada oo dhan waxay ahaayeen kuwo aan macquul aheyn in la xaqiijiyo maxaa yeelay taleefanada iyo qadka internetka ee gobolka ayaa go’an oo marinka aagga si adag ayaa loo xakameeyaa.
Kumanaan dad ah ayaa durba la rumaysan yahay inay dhinteen waxaana jira burbur baahsan oo ka imanaya duqeymaha xagga cirka ah iyo dagaallada dhulka ka socda tan iyo markii ay billowdeen iskahorimaadyadu 4-tii Nofeembar.
Beesha caalamku waxay codsanaysaa in si deg deg ah, loo qabto wadahadal iyo marin u helid bina’aadanimo iyadoo ciidamada Itoobiya ay u dagaallamayaan jidka ay ku marayaan Tigreega illaa Mekelle.
Laakiin Abiy, oo sanadkii hore ku guuleystay Abaalmarinta Nabadda ee Nobel, ayaa diiday “faragelinta” caalamiga ah.
Dowladiisu waxay sheegtay in sedex ergo oo heer sare ah oo ka socda Midowga Afrika, oo gaaray Itoobiya Arbacadii, ay la kulmi karaan Abiy, laakiin aysan la kulmi karin hogaamiyaasha Tigreega.
Kooxda TPLF ayaa mar xukumi jirtay dawlada Itoobiya laakiin waxaa la dhinac maray xukunkii Abiy. Labada dowladood ayaa hadda midba midka kale u tixgeliyaa mid sharci darro ah.
‘Aad u muhiim ah’
Qaramada Midoobay ayaa khamiistii sheegtay in gabaabsi ay noqotay “mid aad u daran” gobolka Tigray maaddaama dadkeeda oo 6 milyan ah ay weli xiran yihiin.
Shidaalka iyo lacagta kaashka ah ayaa gabaabsi ah, in kabadan hal milyan oo qof ayaa hada lagu qiyaasayaa inay barokacayaan cunada kudhawaad 100,000 oo qaxooti ah oo ka yimid Eriteriya ayaa usbuuc gudihiis tagi doona, sida ku cad cusbooneysiinta UN-ka oo la sii daayay habeenimadii.
In kabadan 600,000 oo qof oo ku tiirsan raashinka billaha ah ayaan helin bishaan, UN-ta ayaa tiri.
Xanibaadaha safarka ayaa aad u xun oo xitaa magaalada Mekelle gudaheeda, Barnaamijka Cuntada Adduunka ee Qaramada Midoobay ma heli karo inuu cunno ka raro bakhaarradiisa halkaas ku yaal.
Qalalaase kale ayaa soo ifbaxaya in ka badan 40,000 oo qaxooti Itoobiyaan ah oo u qaxay aag fog oo ka mid ah dalka Suudaan, halkaas oo kooxaha samafalka iyo bulshooyinka maxalliga ahi ugu halgamayaan quudinta, daweynta iyo hoy siinta.
XIGASHO: AL JAZEERA IYO WAKAALADAHA WARKA