June ” 1″ 2021″ Tuesday “XIGASHO: AL JAZEERA IYO WAKAALADAHA WARKA
Madaxa Hay’adda Caafimaadka Adduunka ayaa ku baaqay in si dhakhso leh loo bilaabo wada-xaajoodyada caalamiga ah si loogu heshiiyo heshiis caalami ah oo ku saabsan u diyaargarowga aafada, taas oo qayb ka ah dib-u-habeyn ballaaran oo ay ku tala jiraan dalalka xubnaha ka ah.
Tedros Adhanom Ghebreyesus, agaasimaha guud ee WHO, ayaa usheegay shirkii sanadlaha ahaa ee wasiirada Isniintii in hay’ada caafimaadka ee Qaramada Midoobay ay soo wajahday “caqabad adag” si ay u ilaaliso jawaabta COVID-19 ee heerka hada ayna u baahan tahay maalgelin waarta oo dabacsan.
XAYEEYSIIN
Maalintii hore, wasiirada caafimaadka waxay isku raaceen inay daraasad ku sameeyaan talooyinka dib u habeynta hanka leh ee ay sameeyeen khubaro madax banaan si loo xoojiyo awooda WHO iyo dalalkaba ay ku xakameyn karaan fayrasyada cusub.
Wasiirada ka socda WHO ee 194-ka xubnood ee xubnaha ka ah ayaa kulmi doona laga bilaabo 29-ka Nofeembar si ay u go’aamiyaan in la bilaabo wada-xaajoodka heshiiska faafa.
“Talada kaliya ee aan aaminsanahay inay wax badan ka qaban doonto xoojinta WHO iyo amniga caafimaadka adduunka waa soo jeedinta heshiis ku saabsan u diyaargarowga iyo ka jawaab celinta aafada taas oo sidoo kale xoojin karta xiriirka ka dhexeeya wadamada xubnaha ka ah iyo kobcinta iskaashiga. Tani waa fikrad waqtigiisu yimid, ”ayuu yiri Tedros.
Hadalkiisii xiritaanka ee shirkii sanadlaha ahaa ee caafimaadka ee WHO, Tedros wuxuu yiri “la’aanta wadaagga xogta, macluumaadka, cudurada, teknoolojiyada iyo ilaha” waxay ahayd astaamo qeexan oo cudurka faafa ah.
“Heshiiska [faafa] wuxuu kobcinayaa wadaagida, kalsoonida iyo isla xisaabtanka oo wanaagsanaada, wuxuuna keenayaa aasaas adag oo lagu dhiso habab kale oo amniga adduunka ah.”
Kaliya labo heshiis oo caalami ah ayaa horay looga gorgortamay iyadoo ay hoos imaaneyso WHO taariikhdeeda 73-sano: Qaab-dhismeedka Heshiiska Xakamaynta Tubaakada 2003 iyo Xeerarka Caafimaadka Caalamiga ee 2005.
Fayraska loo yaqaan ‘coronavirus’ wuxuu ku faafay in ka badan 170 milyan oo qof wuxuuna dilay ku dhowaad 3.6 milyan, sida laga soo xigtay tirakoobka jaamacadda Johns Hopkins.
Lacag dheeraad ah oo la siiyo WHO
Maalintii ugu dambaysay ee shirkii toddobaadlaha ahaa, waddammada xubnaha ka ah WHO waxay ku heshiiyeen qaraar ka kooban 14 bog oo ah “in la xoojiyo awoodda WHO ee ah in ay si dhakhso ah oo habboon ugu qiimeyso cudurrada dillaaca” ee laga yaabo in ay welwel ka qabaan adduunka.
“Waa lagama maarmaan in aan xoojino ilaalinta caalamiga ah (cudurka) oo aan siino Hay’adda Caafimaadka Adduunka awood iyo karti ay ku qabato shaqadan muhiimka u ah dhammaan dadka adduunka,” ayuu ra’iisul wasaaraha Australia Scott Morrison u sheegay golaha.
Sida ku cad natiijooyinka saddex guddi madax-bannaan oo u wargaliyay golaha, waddammada iyo hay’adaha si ba’an ayaan loogu diyaarsanayn inay wax ka qabtaan COVID-19. Waxay ku baaqeen in wax laga badalo nidaamka digniinta caalamiga ah, iyo in la xoojiyo, oo madaxbanaan WHO si looga caawiyo kahortaga aafada mustaqbalka.
Mid ka mid ah warbixinnada ayaa lagu ogaaday in hay’adda Qaramada Midoobay ay aad uga gaabisay ku dhawaaqista waxa loogu yeero Xaaladda Degdegga ah ee Caafimaadka Dadweynaha ee Walaaca Caalamiga ah. WHO waxay ka dhawaajisay heerkeedii ugu sareeyay ee feejignaanta 30-kii Janaayo, 2020.
Doodo maalmo qaatay kadib, xubnuhu waxay isku raaceen in la abuuro koox shaqo oo cusub si ay u darsaan una toosiyaan talooyinka tirada badan ee ku jira warbixinnada, isla markaana loo sameeyo soo-jeedin la taaban karo oo loogu talagalay golaha sannadka soo socda si loo tixgeliyo
Qoraalka ayaa loogu yeeray dowladaha xubnaha ka ah inay “hubiyaan ku filnaansho, dabacsan, joogtayn iyo maalgelin maaliyadeed ee WHO”.
XAYEEYSIIN
Kaliya qiyaastii 16 boqolkiiba miisaaniyadda WHO waxay ka timaaddaa khidmadaha xubinnimada ee joogtada ah, iyadoo inta soo hartayna ay ka timaaddo tabarucaad iyo tabarucaad si gaar ah loogu talo galay.
Qaraarka Isniinta wuxuu sidoo kale ugu yeeray dhammaan waddamada inay xoojiyaan awooddooda caafimaadka bulshada ee aasaasiga ah, in la kordhiyo awooddooda si loo ogaado hanjabaado cusub oo loola xiriiro hanjabaadaha noocan oo kale ah si wax ku ool ah guriga iyo caalamkaba.
Agaasimaha xaaladaha degdegga ah ee WHO, Mike Ryan, ayaa soo dhoweeyey go’aannada, isagoo yiri: “Waqtigan xaadirka ah cudur-wadayaasha ayaa leh gacanta sare, waxay si isdaba-joog ah ugu soo baxayaan inta badanna aamusnaan meeraha aan dheelitirka ka jirin.
“Waxaan u baahannahay inaan u leexanno waxaas oo na tusay masiibadan, isku xirnaanshaheenna, waxaan u baahannahay inaan taa u bedelno xoog,” ayuu yiri.
Safiirka Chile Frank Tressler Zamorano ayaa u sheegay isaga oo ku hadlaya magaca 60 dal in heshiis masiibo ah uu gacan ka geysan doono “in la dhageysto baaqa khubaro badan oo ah in nidaamka dib loo dhigo”.
Qaraarku, dhanka kale, wuu istaagay inuu si cad u taageero talooyinka khubarada ee ah in loo dhiibo awoodaha balaaran ee WHO si ay u bilaabaan baaritaanada ama ay ula xiriiraan khataraha caafimaadka iyada oo aan laga sugin iftiinka cagaaran wadamada ay khusayso.
XIGASHO: AL JAZEERA IYO WAKAALADAHA WARKA
