22″ October “2022” Read the original article on VOA.
Hay’adda caafimaadka adduunka ee WHO ayaa sheegtay in boqollaal kun oo qof oo ku nool Soomaaliya ay abaaruhu ku dhufteen laga yaabo inay dhintaan macluul iyo gaajo haddii aanay beesha caalamku si degdeg ah wax uga qaban si looga hortago in dalka ay nafaqodaradu la soo daristay ka dhaco.
Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan caafimaadka ayaa sheegtay in qof kasta oo Soomaaliya ku nool uu wajahayo gaajo heerkeedu sarreeyo oo aan la arag tan iyo macluushii 2011-kii, taasoo ay ku dhinteen in ka badan rubac milyan oo qof oo kala bar ay carruur yihiin.
Isagoo ka hadlayay caasimadda Muqdisho, wakiilka WHO ee Soomaaliya, Mamunur Rahman Malik, ayaa sheegay in habeen walba malaayiin qof ay gaajo u seexdaan. Wuxuu sheegay in kala bar carruurta dalka, ama 1.8 milyan, ay soo wajahday nafaqo darro aad u daran, isagoo ka digay in kala bar carruurtan ay dhiman karaan haddii aysan helin daweyn degdeg ah.
“Waxaan ku arkay qaar ka mid ah xarumaha caafimaadka ee aan booqday caruur ku dhimanaysa saacad walba,” ayuu yidhi. “Qaar badan oo iyaga ka mid ah ayaa mayl-mayl dabadeed u socdaalay cunto iyo biyo, jidhkoodana daciifka ah ma uu gaadhi karin mayl intaa le’eg.”
WHO ayaa sheegtay in mid ka mid ah 10kii carruur ah ee dalka ku nool uu booqanayo xarumaha caafimaadka ee ay qabaan cudurro si weyn looga hortegi karo.
Intaa waxaa dheer, Maalik wuxuu sheegay in toddobadii carruur ah ee Soomaaliyeed mid ka mid ah uu ka maqan yahay tallaalka naf-badbaadinta ee cudurrada dilaaga ah sida jadeecada, cudurrada shuban-biyoodka, daacuunka, iyo caabuqyada neef-mareenka ee degdega ah. Tani, sababtoo ah iyaga iyo qoysaskooda ayaa lagu qasbay inay ka baxaan guryahooda iyagoo raadinaya cunto.
“Waxaan aragnay dhimasho iyo cudurro soo batay markii gaajada iyo dhibaatooyinka cunnada ay daba dheeraadaan,” ayuu yidhi. “Waxaan booqday xarumo caafimaad oo aan indhaheyga ku soo arkay sida ay howlwadeennada caafimaadku ula tacaalayaan dhibaatada soo korortay ee carruurta la ildaran….Hal tusaale, waxaa loo baahan yahay in la gaarsiiyo ilaa 100 carruur ah oo qaba cudurrada daran. oo ay daryeelaan hal ama laba shaqaale caafimaad ah oo ku jira xaalado shaqo oo aad u adag.”
Malik ayaa sheegay in WHO ay aad uga shaqaynayso sidii ay uga hortagi lahayd in xaaladdan cakiran ay sii xumaato. Waxa uu xusay in hay’addu ay daryeel caafimaad ka bixiso goobaha ay adag tahay in la gaaro, islamarkaana ay gaarsiiso dawooyin muhiim ah iyo adeegyo kale oo loogu talagalay ku dhawaad saddex milyan oo qof.
Laakiin wuxuu sheegay in taasi aysan ku filneyn marka loo eego baaxadda dhibaatada. Waxa uu ka digay dad badan oo u dhiman doona cuduro marka loo eego gaajo iyo nafaqo darro marka la isku daro haddii aysan dunidu qaadin tallaabo ay kaga hortagayso masiibadan soo socota.