Sept” 20″ 2022″ Allafrica.com
Vanessa Nakate, oo u dhaqdhaqaaqa cimilada Ugandha iyo danjiraha niyad wanaaga ee UNICEF, ayaa aaminsan in xidhitaanka farqiga jinsiga ee waxbarashada ay ka caawin karto waddammada sidii ay ula qabsan lahaayeen dhibaatada cimilada.
Nakate waxay khudbad u jeediyasy hoggaamiyeyaasha adduunka iyo daneeyayaasha muhiimka ah ee isugu yimid magaalada New York ee dalka Mareykanka si ay uga qaybgalaan shir madaxeedka waxbarashada ee Qaramada Midoobay.
Xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres ayaa shirka isugu yeeray.
Nakate ayaa ku dooday in, “Sida dhibaatada cimiladu ka sii darayso, gabdhaha da’da yar ayaa wajahaya culeysyo shaqo oo sii kordhaya oo daryeelaya qoysaskooda.”
“Waxay sidoo kale la kulmaan rabshado qoys oo kordhay iyo guurka carruurta, waxaas oo dhan waxay si aad ah u xaddidayaan awoodda gabdhaha si ay u helaan oo ay u dhameystaan waxbarashadooda,” ayay tiri.
Sida laga soo xigtay Unicef, ugu yaraan 400 milyan oo carruur ah ayaa ku nool meelaha ay duufaantu u nugul tahay, 820 milyan oo carruur ah ayaa si gaar ah ugu nugul kulaylka.
In ka badan 186 milyan oo carruur ah ayaa dhigta dugsiyada hoose iyaga oo aan helin koronto, sida ay sheegtay Nakate, iyadoo dhammaan carruurta ay u baahan yihiin gargaar si ay u helaan waxbarasho, dhibaatada cimiladu waxay si aan xad lahayn u saamaysaa gabdhaha.
“Xiritaanka farqiga jinsiga ee waxbarashada waxay ka caawin kartaa waddammada inay si wanaagsan ula qabsadaan xiisadda cimilada – waxayna hoos u dhigtaa heerka iyo saameynta isbeddelka cimilada,” ayay tiri.
Waxayna ku boorisay dhinacyada ugu waaweyn inay ka caawiyaan gabdhaha inay ku sii jiraan dugsiga, si ay dalalka ka caawiyaan wax ka qabashada dhibaatooyinka cimilada.”
“Waa inaan u suurtagelinaa dhammaan carruurta inay helaan waxbarasho – waana inaan ka caawinnaa inay sii joogaan dugsiga. Mustaqbalkooduna wuxuu ku xiran yahay isaga.
Hadalkiisa, Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay António Guterres waxa uu ku sheegay in waxbarashada aan loo sinnayn ay si degdeg ah u kala qaybinayso caalamka, wuxuuna ku booriyay hoggaamiyeyaasha inay kordhiyaan kharashka arday kasta.
Guterres ayaa sidoo kale ku booriyay wadamada inay raadiyaan oo ay taageeraan xalalka si loo hubiyo in qof kastaa uu helo fursad uu wax ku barto, ku horumaro, oo uu ku riyoodo inta uu nool yahay.
Shir-madaxeedka Wax-barashada ee wax-ka-beddelka ayaa la qabtaa si looga jawaabo xiisadda waxbarasho ee caalamiga ah ee ku lug leh sinnaanta iyo ka mid noqoshada, tayada iyo ku habboonaanta.
Shirwaynuhu wuxuu bixiyaa fursad gaar ah oo kor loogu qaado waxbarashada oo la gaarsiiyo meesha ugu sareysa ee ajendaha siyaasadeed ee caalamiga ah iyo in la abaabulo waxqabadka, hamiga, wadajirka iyo xalalka si loo soo kabsado khasaaraha waxbarashada la xiriira masiibada iyo abuurista miraha si loogu beddelo waxbarashada adduun si degdeg ah isu beddelaya.